ابزارشناسی

چرخ اندازه گیر

•          چرخ اندازه گیر:

جهت کارکردن با این وسیله باید چرخ را از ناحیه ى دسته بگیرید و نقطه ى صفر آن را در ابتداى قطعه مورد نظر قرار بدهید سپس آن را به آرامى حرکت داده در پستى و بلندى یا سطح قوس دار قطعه به حرکت در آورید و اگر این چرخ را ندارید می توانید از متر خیاطی استفاده کنید.

چرخ اندازه گیردردو نوع دیجیتالی و معمولی وجود دارد.

پرگارساده فلزی

•          پرگارساده:

 این نوع پرگارها ساختمان بسیار ساده ای دارند و عمل ثابت شدن دو بازوی آنها در اثر اصطکاک بین سطوح آنها صورت می گیرد. سوزن های آن ممکن است با بازوها یکپارچه و یا روی آن نصب شده باشند.

پرگارساده با پیچ قفل:

 این پرگار مانند نوع قبل است، با این تفاوت که در روی یکی از بازوها راهنمای شیاردار قوسی شکل بسته شده و در روی بازوی دیگر پینی است که می تواند در داخل شیار راهنمای قوسی شکل حرکت کند. پس از بازکردن دهانه پرگار برای تثبیت اندازه، از پیچ قفل استفاده می شود.

پرگارکج وپرگارپاشنه

•          پرگارهای انتقال اندازه:

•          از این نوع پرگارها برای انتقال اندازه از روی قطعه کار به ابزار و یا بالعکس استفاده می شود. توسط این پرگارها می توان ابعاد داخلی، خارجی، فواصل بین خطوط و قطعات را روی پرگارتنظیم کرده و سپس به وسیله اندازه گیری، انتقال داد، یا بالعکس آنها را روی وسیله اندازه گیری تنظیم نموده و سپس به روی قطعه کار منتقل نمود .
این وسیله از یک جفت ساق قوسی شکل، که توسط پیچ و مهره به هم وصل شده اند، تشکیل شده اند. برای استفاده از این وسیله ابتدا سر خمیده ساق را با کار تماس می دهیم و سپس، توسط پیچ و مهره، اندازه را ثابت می کنیم و فاصله بین دو سر پرگار را اندازه می گیریم. این نوع پرگارها در انواع مختلفی ساخته می شوند.

•          انواع پرگارانتقال اندازه :

1- پرگارانتقال اندازه خارج

 این پرگار که پرگار سرکج داخلی نامیده میشود، طوری ساخته شده است که با طرفین قطعه کارمورد اندازه گیری تماس حاصل می کند و سپس توسط محکم کننده، که ممکن است پیچی باشد، اندازه را ثابت می کنیم و آنرا به روی وسیله اندازه گیری مثلاً خط کش ؛منتقل می کنیم. این پرگارها در دو نوع فنری و پیچی ساخته می شوند

2- پرگارانتقال اندازه داخل

این پرگار، که به پرگار پاشنه ای و پرگار سرکج خارج نیز معروف است، برای انتقال اندازه سوراخها و فاصله بین شیارها و شکافها به روی وسیله اندازه گیری یا بالعکس به کار برده می شوند. این پرگارها در دو نوع ساده و فنری ساخته می شوند

پرگاردوحالته

•          پرگار دوطرفه:

 از این پرگار برای انتقال اندازه های داخلی و خارجی قطعات استفاده می شود.

به وسیله این نوع پرگار می توان به طور همزمان از یک طرف برای انتقال اندازه قطعه و از طرف دیگر برای مقایسه مقدار آن با یک وسیله اندازه گیری مناسب، استفاده نمود. از طرفی هر دو نوع پرگار اندازه گیر خارجی و اندازه گیر داخلی روی یک پرگار پیش بینی شده است. ضمناً عمل اندازه گیری را می توان بدون خارج کردن پرگار از داخل قطعه انجام داد .

ساعت اندازه گیر

نحوه اندازه گیری باساعت اندازه گیر

•          ساعت اندازه گیری :

ساعت های اندیکاتور نیز یکی دیگر از ابزارهای مهم در اندازه گیری می باشند. مکانیزم عملکردی این ابزار بر اساس متد مکانیکی موجود بین چرخ دنده و فنر طراحی شده است. دقت اندازه گیری این ابزار در حدود 0.01 متر می باشد.

مکانیزم ساعت به گونه ایی است که با حرکت کردن ساق متحرک در اثر برخورد نوک ساعت با قطعه کار ، به سمت بالا یا پایین می توان میزان حرکت آن را بر روی صفحه مدرج شده خواند.

میکرومتر

•          میکرومتر :

اصول کار در میکرومترها به این صورت است که قطعه مابین دو فک ثابت و متحرک قرار گرفته و با سفت کردن پیچ جلوبرنده آنقدر فک متحرک را جلو می بریم تا به قطعه کار تقریبا مماس شود. برای اینکه فک متحرک کاملا به قطعه متصل شود باید از پیچ سفت کننده هرزگرد استفاده کرد تا به محض برخورد فک متحرک با قطعه از جلوتر رفتن آن جلوگیری کند. سپس مقدار اندازه را از روی خط کش مدرج و ورنیه روی آن می خوانیم.

دقت میکرومترها ( 0.01 mm ) می باشد. محیط استوانه ورنیه را معمولا به 50 قسمت مساوی تقسیم می کنند و این پیچ در هر یک دور که می گردد ( در هر گام ) فک متحرک را به اندازه نیم میلیمتر به جلو یا عقب حرکت می دهد.

ساعت اندیکاتور

معرفی کار با ساعت اندیکاتور (ساعت اندازه گیری)

اندازه‌گیری دقیق با استفاده از ابزارهای مختلف در صنایع دارای اهمیت بسیاری است و به همین علت ساعت‌های اندیکاتور با کاربردهای مختلف به بازار عرضه‌شده است.

ویژگی‌های این نوع ساعت‌ها و همچنین کاربرد آن‌ها می‌تواند تأثیر زیادی در نحوه‌ی کار با آن‌ها داشته باشد. ساعت‌های اندیکاتور که به ساعت اندازه‌گیری معروف هستند در انواع مختلفی دسته‌بندی‌شده‌اند با ما همراه باشید تا در ادامه به ویژگی‌های این ساعت‌ها بپردازیم.

ابزاری دقیق و آزمایشگاهی که بوسیله آن سطوح مختلف و قطعات به صورت فیزیکی سنجیده می شود و هر گونه غیر همسطحی ، لبه کردن ، چاله شدن لب پریدگی و ناهمواری بوسیله این ابزار قابل شناسایی است و اختلاف آن هم قابل خواندن می باشد

ساعت اندازه گیری در دو مدل دیجیتال و عقربه ساخته می شود که قرائت در نمونه دیجیتال ساده تر بوده و دقت بالاتر نسبت به نمونه عقربه ای دارد .

ساعت اندازه گیری معمولا با یک پایه زمینی به صورت مگنتی یا غیر مگنتی استفاده می شود همچنین برای هم محور کردن قطعات ثابت و گردان نیز از این ابزار استفاده می شود. به غیر از نمونه استاندارد ساعت اندازه گیری ، ساعت اندازه گیری ضخامت سنج ، ساعت عمق سنج ، ساعت داخل سنج و ساعت های اندازه گیری شیطانکی و بازو دار نیز برای فرم های خاصی از قطعات کاربرد دارند. ساعت اندازه گیری نسبت به سایر ابزار های اندازه گیری آسیب پذیر تر بوده و همواره باید در مورد برخورد های فیزیکی با آنها مراقب بود و فقط در زمان نیاز آن را از پایه یا جعبه جدا کرد. کالیبراسون و درستی عملکرد ساعت اندازه گیری بسیار حائز اهمیت است و باید در بازه های منظم زمانی اینکار انجام گردد. 

 از بهترین مارک های ساعت اندیکاتور می توان میتوتویو ژاپن ، آکاد و اینسایز را نام برد .

دقت اندازه‌گیری به بزرگنمایی آن‌ها بستگی دارد؛ هر چه بزرگنمایی بیشتر باشد، به همان اندازه دقت اندازه‌گیری بیشتر، اما میدان اندازه‌گیری کمتر خواهد بود.

ویژگی ساعت‌های اندازه‌گیری

• اندازه‌های کوچک را در مقیاس بزرگ نشان می‌دهند.
• در مقابل تغییر اندازه حساس هستند.
• نیروی دست شخص اندازه‌گیر در مقدار اندازه اثر نمی‌گذارد.
• حرارت دست به سیستم منتقل نمی‌شود.
• خطای چشمی کمتر است.
• کار کردن با آن‌ها ساده‌تر است.
• معایب ساعت‌های اندازه‌گیری
• در مقابل ضربه خیلی حساس هستند.
• دامنه اندازه‌گیری آن‌ها محدود است.
• قیمت آن‌ها گران است.

 ساعت اندیکاتور ابزاری مهم برای اندازه‌گیری خلاصی طول هر قطعه است. همچنین تاب و انحنای موجود در قطعات مختلف را می‌تواند اندازه‌گیری کند، این ساعت دقت بالایی در اندازه‌گیری قطعات بیضی و انحنای آن‌ها دارد. این محصول در دو نوع آنالوگ (عقربه‌ای) و دیجیتال به بازار عرضه می‌شود.

ساعت اندیکاتور برای اندازه گیری و کنترل قطعات صنعتی که با این ابزار می توان اندازه های ابعادی قطعات را در طول و قطر تعیین کرد . ولی با توجه به محدودیتی که در دامنه اندازه گیری این ابزار وجود دارد بیشتر برای عمل کنترل قطعات از جمله تختی ، گردی ، توازی ، تعامد ، زاویه دار بودن قطعه کار کاربرد دارد.

 همان‌طور که گفتیم این ابزار دارای دقت بالایی است و می‌تواند از 0.01 الی 0.002 را اندازه‌گیری نماید. اغلب ساعت‌های عرضه‌شده به بازار برحسب اینچ و میلی‌متر مدرج شده‌اند که قابلیت اندازه‌گیری با این دو مقیاس را امکان می‌سازد.

این ساعت حساسیت بالایی در اندازه‌گیری تغییر انحنا در سطح کم دارد و به همین علت روش‌های متفاوتی برای کار با آن بیان‌شده است. بیشترین کاربرد این ساعت را می‌توان در الایمنت کوپلینگ ها دانست، زیرا با دقت بالای آن منجر به اندازه‌گیری درست می‌گردد.

 مکانیزم ساعت اندازه گیری

ساعت اندازه گیری دارای مکانیزم چرخ دندانه است ، به واسطه درگیری چرخ دندانه ها حرکت ازمیله لمس کننده ساعت به عقربه منتقل می گردد. عملکرد آن به گونه ای است که در امتداد میله لمس کننده دندانه هایی وجود دارد و با چرخ دندانه ساده درگیر می شود و امتداد چرخ دندانه نیز با عقربه روی صفحه ساعت درگیر است و با حرکت خطی میله لمس کننده چرخ دندانه درگیر با آن به چرخش درامده و عقربه مقدار تغییرات را با توجه به دقت ساعت نشان می دهد و برای آنکه میله لمس کننده همیشه آماده برای عمل کنترل باشد ، فنر حلزونی در داخل محفظه آن تعبیه شده است که می تواند عمل برگشت میله لمس کننده را انجام دهد.

روش های استفاده از ساعت اندازه گیری :

1- برای کنترل دور بودن قطعه کار نسبت به محور هایی که دوران دارند : روش عمل ابتدا پایه ساعت را بر روی سطح ثابت قرار داده و میله لمس کننده را نسبت به سطح مماس میکند و با چرخاندن محور و تغییراتی که عقربه بزرگ ساعت اندازه گیری نشان می دهد . میزان دور بودن آن را کنترل کنید.

2-  برای کنترل مخروط داخل سوراخ : ابتدا نوک میله لمس کننده را با سطح مخروط داخلی مماس کرده و سپس در طول مشخص حرکت داده تا میزان تغییرات ارتفاع مخروط را بدست آورده و از تقسیم اختلاف ارتفاعی که از حرکت عقربه ساعت نسبت به طول مشخص انجام می شود زاویه مخروط بدست می آید.

3-  فاصله یک سطح نسبت به سطح دیگر را می تواند اندازه گیری کند

4- کنترل توازی یک سطح نسبت به سطح دیگر : پایه ساعت را نسبت به سطح مبنا قرار داده و میله لمس کننده آن را به سطح فک ثابت گیره مماس کنید و با حرکت طولی ساعت میزان توازی آن را کنترل کنید.

 روش خواندن ساعت اندازه گیری

جهت حرکت عقربه ساعت در خواندن تغییرات اندازه از روی ساعت موثر است اگر میله لمس کننده در پایین ترین نقطه قرار داشته باشد در این حالت باید عقربه بزرگ ساعت روی عدد صفر باشد در غیر اینصورت صفحه بزرگ ساعت را چرخانده تا صفر زیر عقربه قرار گیرد.

در صورتی که میله لمس کننده به سمت بالا جمع شود جهت عقربه ساعت به سمت راست می باشد. در صورتی که میله لمس کننده در بالاترین نقطه قرار داشته باشد و به سمت پایین حرکت کند جهت عقربه ساعت در جهت چپ دوران می کند و ملاک خواندن تغییرات اندازه نسبت به جهت چپ در نظر گرفته می شود.

1.  عقربه بزرگ روی صفر صفحه بزرگ ساعت و عقربه کوچک نیز روی صفحه کوچک قرار دارد و میله لمس کننده در پایین ترین نقطه می باشد.
2. عقربه بزرگ یک دور دوران می کند و عقربه کوچک روی عدد یک قرار دارد یعنی میله لمس کننده یک میلی متر جابه جا شده است.
3. عقربه کوچک از عدد یک گذشته و عقربه بزرگ روی شاخص 20 قرار دارد میله لمس کننده به اندازه 1/20 میلیمتر جابه جا شده است.

انواع برندهای موجود در بازار:

در بازار انواع برند ساعت اندازه‌گیری وجود دارد که هرکدام گستره متفاوت و دقت اندازه‌گیری مختلفی دارند. اهمیت انتخاب یک ساعت اندیکاتور خوب زمانی بیشتر می‌شود که برند آن روی کیفیت و دقت تأثیرگذار باشد و همچنین بتوان از آن به مدت طولانی استفاده نمود.

• برند میتوتویو (Mitutoyo):

این برند با استناد به گزارش Forbes رتبه اول جهانی درزمینهٔ ابزارآلات اندازه‌گیری در طیف صنعتی دارد. همچنین این شرکت دارای گستره وسیع‌تری از ابزارآلات اندازه‌گیری ابعادی شامل سطح و طول و عمق را نسبت به برندهای همسان می‌باشد.

برند Mitutoyo ژاپنی انواع مختلفی از ساعت اندیکاتور را به بازار عرضه کرده که از آن‌ها به‌عنوان دقیق‌ترین ابزارهای اندازه‌گیری نام‌برده‌اند.

•  برند گوانگلو (Andicator Digital Guanglu):

یکی از بهترین ساعت‌های اندیکاتور که به بازار عرضه می‌شود از شرکت گوانگلو می‌باشد. این شرکت چینی کیفیتی تضمین‌شده دارد که به بازار عرضه نموده است. گواهی کالیبراسیون ساعت اندیکاتور در این برند نشان از سطح کیفی بالای محصولات آن دارد و باعث شده برند گوانگلو به یکی از بهترین شرکت‌ها در بازار ابزارهای اندازه‌گیری تبدیل نموده است.

• برند آکاد:

این برند نیز محصولاتی باکیفیت جهت اندازه‌گیری به بازار عرضه نموده است که ساعت‌های اندیکاتور یکی از آن محصولات است. قیمت ساعت‌های آکاد مناسب بوده و با ضمانت‌نامه‌ی سلامت کالایی که دارد جزو بهترین‌های ابزار اندازه‌گیری در بازار می‌باشد.

استفاده از ساعت اندیکاتور از طریق Rim and Face:

از کاربردهای ساعت اندیکاتور هم‌راستا سازی می‌باشد. برای این کار لازم است تا روش Rim and Face را انتخاب نمایید. در این روش هنگامی‌که پایه ساعت اندیکاتور را روی جسم قرار می‌دهند، عقربه ساعت اندیکاتور، عقربه به سمت راست و در جهت عقربه‌های ساعت حرکت می‌کند. اگر پایه ساعت اندازه‌گیری مماس با جسم موردنظر نباشد و فاصله‌ای بین جسم و ساعت وجود داشته باشد، عقربه همان فاصله را مشخص می‌کند.

همچنین حرکت پایه ساعت به سمت داخل، مقدار فاصله را در جهت مثبت نشان خواهد داد و اگر پایه به سمت بیرونی حرکت کند، عقربه اعداد منفی را به نمایش خواهد گذاشت.

راستا سازی از روش Rim and Face برای مواردی استفاده می‌شود که تنها بتوان یک شفت را چرخاند و شفت دیگر قابلیت حرکت و چرخش را نداشته باشد. اندازه‌گیری با این روش از دو روش هم‌زمان و یا جدا صورت می‌گیرد.

استفاده از ساعت اندیکاتور درروش:Reverse-Indicator

در این روش نیز از ساعت اندیکاتور استفاده می‌شود اما تفاوتی که دارد باید اندازه‌گیری‌ها به‌صورت هم‌زمان صورت بگیرد. این روش برای مواردی کاربرد دارد که هر دو شفت قابلیت چرخاندن داشته باشند.

هم‌راستا سازی یا هم‌محوری از موارد مهم کاربرد ساعت‌های اندیکاتور است که در صنایع مختلف از آن‌ها استفاده می‌شود.

 ساعت شیطونکی
شباهت ساعت شیطونکی با ساعت اندیکاتور بسیار زیاد است و تنها تفاوت جزئی در این ساعت وجود دارد. بخش اندازه گیری ساعت شیطانکی که در عوام به نام شیطونکی شهرت دارد، شامل یک حرکت چرخشی و دورانی است.

مکانیسم اندازه گیری این ساعت به گونه ایست که تنها برای اندازه گیری های بسیار دقیق مورد استفاده قرار می گیرد. دامنه ی اندازه گیری ساعت شیطونکی بین 0.2 میلی متر تا 1 میلی متر بوده و در دقت های مختلف اندازه گیری به بازار عرضه می شود. پایین ترین دقت این ساعت 0.01 بوده و تا دقت 0.002 تولید می شود.

ساعت شیطونکی در دو نوع عقربه ای و ساعت اندازه گیری دیجیتال تولید می گردد که معمولا نوع دیجیتال آن دقت عمل بیشتری دارد. البته این پیش شرط وجود دارد که ساعت های شیطونکی که با برند های مختلف در بازار عرضه می گردند می بایست از قبل کالیبره شده باشند تا دقت اندازه گیری بالا رود.

خط کش سینوسی

خط کش سینوسی:


از این خط کش برای اندازه گیری و کنترل زوایا استفاده می شود. از آن جا که روش محاسبه
زاویه در این وسیله با استفاده از سینوس زاویه است، به نام خط کش سینوسی نامیده می شود.
اجزاء تشکیل دهنده خط کشسینوسی: 
-1 بدنه
-2 پایه ها
٣- تکیه گاه
-4 پین

روش استفاده از خط کش سینوسی:


-1 خط کش سینوسی را روی صفحه صافی قرار دهید.
-2 قطعه کار را روی خط کش سینوسی قرار دهید. برای ثابت کردن قطعه کار می توان آن را به
تکیه گاه پیشبینی شده در خط کش سینوسی تکیه داد.
٣- زیر یکی از پایه های خط کش سینوسی آن قدر بلوک سنجه قرار دهید تا تقریبا سطح قطعه
کار با افق موازی شود.
-4 برای کنترل توازی سطح قطعه کار با سطح افق از ساعت اندازه گیری و یا تراز استفاده کنید.
-5 مقدار بلوک سنجه ها را آن قدر تغییر دهید تا سطح قطعه کار با افق موازی گردد.
٦- با داشتن اندازه بلوک سنجه و فاصله مرکز تا مرکز پایه های خط کش سینوسی مقدار زاویه را
محاسبه کنید

زاویه سنج با دقت دو دقیقه


-1 ابتدا اندازه صحیح را که مضربی از یک درجه اند را از روی نقاله می خوانیم.لازم به ذکر
است اگر خط صفر ورنیه کاملا با یکی از خطوط نقاله هم امتداد باشد مقدار اندازه، دقیقه
ندارد و مقدار رویت شده اندازه مورد نظر بر حسب درجه است، ولی چنان چه خط صفر
ورنیه ما بین دو خط از نقاله قرار گیرد عمل خواندن را مطابق زیر ادامه می دهیم:
-2 هم امتداد بودن یکی از خطوط ورنیه را با یکی از خطوط نقاله شناسایی می کنیم.
٣- تعداد فواصل روی ورنیه را، که قبل از خط هم امتداد با نقاله قرار گرفته است، شمارش
می کنیم.
-4 عدد بدست آمده را در 2 ضرب می کنیم، مقدار اندازه بر حسب دقیقه به دست می آید.
-5 مجموع دو اندازه خوانده شده بر حسب درجه و دقیقه، مقدار زاویه است.

مثال.در زاویه سنج با قابلیت تفکیک 2 دقیقه، خط صفر ورنیه بعد از اندازه ٣4 
درجه نقاله و خط دوازدهم آن دقیقا در امتداد یکی از خطوط نقاله قرار دارد.
مقدار نشان داده شده به وسیله این زاویه سنج چه مقدار می باشد؟
جواب: o
مقدار درجه: ° 34
12 × 2 = مقدار دقیقه: ′ 24

34°, مقدار زاویه: ′ 2

زاویه سنج

زاویه سنج

لوازم اندازه گیری و کنترل کیفی

زاویه سنج ها

زاویه سنج ها تجهیزات اندازه گیری هستند که از آن هابرای تعیین اندازه ی زوایای قطعات و هم چنین انتقال اندازه از رویزاویه سنج به قطعه کار استفاده می شود. زاویه سنج ها جزو وسایل اندازه گیری بوده و فاقد رده بندی هستند

بررسی زاویه سنج

قابلیت تفکیک و گسترۀ اندازه گیری

١قابلیت تفکیک : زاویه سنج های ساده و ورنیه دار با قابلیت تفکیک ١ درجه، ٥ دقیقه و ٢ دقیقه ساخته می شوند.

٢گسترۀ اندازه گیری : اندازه گیری زوایا تا ١٨٠ درجه به روش مستقیم و غیر مستقیم و تا ٣٦٠ درجه به روش غیر مستقیمو با استفاده از قاعده ی زوایای متمم و مکمل است.بنابراین با آن ها می توان مقدار زوایا با اندازه های مختلف و فرم های مختلف را تعییننمود.

زاویه سنج ساده : زاویه سنج های ساده معمولاً با قابلیت تفکیک ١ درجه ساخته می شوند. آن ها دارای ساختمان و سیستمیساده اند و کار کردن با آن ها نیز آسان است.

ساختمان زاویه سنج تشکیل شده از:

١پایه

٢نقاله با قابلیت تفکیک یک درجه و گستره ی

اندازه گیری ( ١٨٠ ٠) درجه

٣تیغه، که ممکن است ساده و یا دارای

درجه بندی میلی متری یا اینچی باشد.

٤پین یا پیچ اتصال

اندازه گیری زاویه ی حاده و منفرجه

را با این زاویه سنج نشان می دهد

روش خواندن :ضمن رعایت اصول و قواعد اندازه گیری و کار با زاویه سنج، که در ادامه ی این فصل شرح داده خواهد شد،

مطابق زیر عمل می کنیم:

با در نظر گرفتن موقعیت نک تیغه روی درجه بندی نقاله، مقدار زاویه مستقیماً از روی نقاله ی زاویه سنج خوانده می شود.

توجه : زاویه ای که از روی زاویه سنج خوانده می شود زاویه ی داخلی قطعه کار است و چنان چه هدف اندازه گیری زاویه ی خارجیکل باشد لازم است مقدار خوانده شده از ٣٦٠ درجه کم شود.

ساختمان : این نوع زاویه سنج ها معمولاً از قسمت های زیر تشکیل شده اند:

بدنه

پایه

نقاله با قابلیت تفکیک ١ درجه و گستره ی اندازه گیری ٣٦٠ درجه، به صورت چهار ناحیه ی ٩٠ درجه ای

ورنیه ١٢ قسمتی، به صورت دو طرفه ( ١٢ قسمت در جهت عقربه های ساعت و ١٢ قسمت در جهت خلاف عقربههایساعت) یا بعضاً یک طرفپیچ قفل ورنیهذره بیندرپوشچرخ دنده (که در پشت درپوش و در داخل محفظه پیش بینی شده است قرار دارد.

نگه دارنده ی تیغهتیغه ی کوچک و بزرگبازوی کمکلازم به یاد آوری است که اجزای فوق قسمت های عمومی زاویه سنج بوده و ممکن است این اجزا در زاویه سنج های ساخته شدتوسط کارخانجات مختلف متفاوت باشد.

نحوۀ درجه بندی : این زاویه سنج ها به ورنیه مجهّزند و روش درجه بندی آن ها مشابه کولیس های ورنیه دار است، به این صورتکه مقدار مشخصی از نقاله انتخاب گردیده و روی ورنیه به تعداد فواصل مساوی تقسیم شده است. نقاله ی زاویه سنج های اونیورسال باابلیت تفکیک ٥ دقیقه معمولاً ٣٦٠ قسمتی در چهار بخش ٩٠ درجه ای است که هر واحد آن معرف ١ درجه است

طرح ۲	طرح ۱	عوامل موثر بر درجه بندی	ردیف
١°	١°	قابلیت تفکیک نقاله	۱
٢٣°	١١°	مقیاس انتخاب شده	٢
۱۲	۱۲	تعداد تقسیمات ورنیه	٣
23 23÷12==115′ 12	11 11÷12 = =55′ 12	قابلیت تفکیک ورنیه	۴
231 2−= =5′ 1212	111 1− = =5′ 1212	قابلیت تفکیک زاویه سنج	٥

در اندازه گیری با این زاویه سنج قطعه ی کار مابین تیغه و پایهقرار می گیرد و مقدار درجه از روی نقاله و مقدار دقیقه از رویورنیه خوانده می شود .

روش خواندن :ضمن رعایت اصول و قواعد اندازه گیری و کار با زاویه سنج، که در ادامه ی این فصل شرح داده می شود،

مطابق زیر عمل می کنیم:

با در نظر گرفتن موقعیت خط صفر ورنیه روی نقّاله ی زاویه سنج، اندازه های صحیح را که مضربی از یک درجه اند از روی نقالهمی خوانیم. لازم به ذکر است اگر خط صفر ورنیه کاملاً با یکی از خطوط نقاله هم امتداد باشد مقدار اندازه، دقیقه ندارد و مقدار رؤیتشده اندازه ی مورد نظر بر حسب درجه است، ولی چنان چه خط صفر ورنیه مابین دو خط از نقاله قرار گیرد عمل خواندن را مطابق زیرادامه می دهیم:

هم امتداد بودن یکی از خطوط ورنیه را با یکی از خطوط نقاله شناسایی می کنیم. تعداد فواصل روی ورنیه را، که قبل از خط هم امتداد با نقاله قرار گرفته است، شمارش می کنیم. عدد به دست آمده را در ٥ ضرب می کنیم، مقدار کوچک اندازه بر حسب دقیقه به دست می آید. مجموع دو اندازه ی خوانده شده بر حسب درجه و دقیقه، مقدار زاویه است.

۱اندازه گیری زاویه حاده به کمک صفحه صافی

۲اندازه گیری زاویه به کمک میز ماشین فرز

۳اندازه گیری شیب خارجی

۴اندازه گیری شیب داخلی

۵شیب یک مخروط اندازه گیری زاویه ی

۶اندازه گیری زاویه بین دو سطح

۷اندازه گیری زاویه خارجی ذوزنقه با زاویه ۹۰ درجه

۸اندازه گیری زاویه بین دو سطح خارجی ذوزنقه

۹اندازه گیری زاویه دو سطح داخلی ذوزنقه

۱۰اندازه گیری زاویه ی خارجی به کمک کولیس ارتفاع سنج

۱۱اندازه گیری زاویه ی شش ضلعی

۱۲اندازه گیری زاویه ذوزنقه داخلی

زاویه سنج با قابلیت تفکیک ٢ دقیقه : قابلیت تفکیک این زاویه سنج ها ٢ دقیقه و به عبارتی یک سی ام درجه است .

بنابراین دقت آن سی برابر بیش تر از زاویه سنج با قابلیت تفکیک ١ درجه است. از این زاویه سنج ها برای اندازه گیری زاویه ی قطعات با دقت های بالاتر استفاده می شود. مضاف براین که با ساختمانی که این نوع زاویه سنج ها دارند دامنه ی کاربردشان در اندازه گیری زوایا را افزایش داده.( است. به این زاویه سنج ها نیز زاویه سنج اونیورسال با قابلیت تفکیک ٢ دقیقه، گفته می شود

نحوۀ درجه بندی : این زاویه سنج نیز به ورنیه مجّهز است و روش درجه بندی آن هم مانند زاویه سنج ٥ دقیقه است. با اینتفاوت که ورنیه ی آن ٣٠ قسمتی است.

روش ﺧﻮاﻧﺪن : ﺿﻤﻦ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی و ﮐﺎر ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ، ﮐﻪ در اداﻣﻪی اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺷﺮح داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ،

ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ: ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورﻧﻴﻪ روی ﻧﻘﺎﻟﻪٔ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ، اﻧﺪازه ﻫﺎی ﺻﺤﻴﺢ را،ﮐﻪ ﻣﻀﺮﺑﯽ از ﻳﮏ درﺟﻪ اﻧﺪ، از روی ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ. ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورﻧﻴﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻫﻢ اﻣﺘﺪاد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه، دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺪارد و ﻣﻘﺪار رؤﻳﺖ ﺷﺪه ی اﻧﺪازه ی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورﻧﻴﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ دو ﺧﻂ از ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻧﺪن را ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻳﺮ اداﻣﻪ می دهیم .

اﻣﺘﺪاد ﺑﻮدن ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ورﻧﻴﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﻧﻘﺎﻟﻪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ.

ﺗﻌﺪاد ﻓﻮاﺻﻞ روی ورﻧﻴﻪ را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻂ ﻫﻢ اﻣﺘﺪاد ﺑﺎ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺷﻤﺎرش ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ.

ﻋﺪد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه را در ٢ ﺿﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ، ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ.

ﻣﺠﻤﻮع دو اﻧﺪازه ی ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ و دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ اﺳﺖ.

راﺑﻄﻪی روﺑﻪ رو در ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ی ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﻫﺎ ﻣﺼﺪاق دارد. ﮐﻪ در آن:

= rﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻧﻘﺎﻟﻪ

= nﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ورﻧﻴﻪ

= Rﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ

ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎ و ﻣﺰﻳﺖ ﻫﺎی زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺑﺎ ﻃﺮح دو، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺮح ﻳﮏ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از

١ــ ﻣﻘﻴﺎس اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﻴﺶ ﺗﺮ

٢ــ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت روی ورﻧﻴﻪ، درﺷﺖ ﺗﺮ

٣ــ رؤﻳﺖ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻘﺪار، راﺣﺖ ﺗﺮ

٤ــ ﺧﻄﺎی ﭼﺸﻤﯽ در اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی، ﮐﻢ ﺗﺮ

زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ٥ دﻗﻴﻘﻪ : اﻳﻦ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪٔ ﻣﺪرج و ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻣﺠ ّﻬﺰ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ را از روی آن ﺧﻮاﻧﺪ

روش درﺟﻪ ﺑﻨﺪی : ﺻﻔﺤﻪ ی ﺑﺰرگ ﺳﺎﻋﺖ ١٢٠ ﻗﺴﻤﺘﯽ و ﻫﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ روی آن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ی ٥ دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮ دور ﺻﻔﺤﻪیﺑﺰرگ ﻣﻌﺎدل ١٠ درﺟﻪ اﺳﺖ.

دﻗﻴﻘﻪ ٥ * ١٢٠ = ٦٠٠

درﺟﻪ ٦٠ = ١٠ ÷ ٦٠٠

ﺻﻔﺤﻪی داﺧﻠﯽ ﺳﺎﻋﺖ دارای ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﻴﻪٔ ٩٠ درﺟﻪ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ واﺣﺪ آن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ی ١ درﺟﻪ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪی داﺧﻠﯽ ﻣﻌﺎدل ٣٦٠ درﺟﻪ اﺳﺖ.

زاوﻳـﻪ ﺳﻨﺞ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﯽ: زاوﻳـﻪ ﺳﻨﺞ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﯽ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ از روی ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ آن ﺗﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻳﮏ ﺻﺪم درﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ. اﻳﻦ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺣﺴﺎس و ﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ

اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ ﮐﺎر ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ

١ــ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ی ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎر، ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻴﻐﻪٔ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد.

٢ــ ﺗﻴﻐﻪ را روی ﭘﺎﻳﻪ و در ﻣﺤﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺴﺘﻪ و ﭘﻴﭻ آن را ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻴﺪ.

٣ــ ﭘﻴﭻ ورﻧﻴﻪ ﮐﻢ ﺗﺮ از ﻧﻴﻢ دور ﺷﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ.

٤ــ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ی زاوﻳﻪ )ﺣﺎده ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺮﺟﻪ(، ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎر ﺑﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪ و ﺗﻴﻐﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد، ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻳﮏ ﺿﻠﻊ زاوﻳﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ و ﺿﻠﻊ دﻳﮕﺮآن ﺑﺮ ﺗﻴﻐﻪ ﻣﻤﺎس ﺷﻮد.

٥ــ ﭘﺲ از ﻣﻤﺎس ﺷﺪن ﭘﺎﻳﻪ و ﺗﻴﻐﻪ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺑﺮ اﺿﻼع زاوﻳﻪ، ورﻧﻴﻪ را ﻗﻔﻞ ﮐﻨﻴﺪ.

ﺗﻮﺟﻪ : از ﺳﻔﺖ ﮐﺮدن زﻳﺎد ﭘﻴﭻ ورﻧﻴﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮاﺑﯽ آن ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺧﻮدداری ﮐﻨﻴﺪ.

٦ــ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ.

٧ــ دﻗﺖ ﺷﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع زاوﻳﻪٔ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻧﺪازه ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ،٩٠ ١٨٠ و ٣٦٠ اﺳﺘﻔﺎده نمود.

   ٨ــ در ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ زواﻳﺎ، ﻳﮑﺎی اﻧﺪازه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ و در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد و از ذﮐﺮ اﻧﺪازه ﻫﺎی دﻫﻢ، ﺻﺪم و ﻫﺰارم زاوﻳﻪ ﺧﻮدداری ﺷﻮد.