جلسه پنجم-

زایه برش : مجموع زوایای آزاد و گوه را زاویه برش نامیده. این زاویه در اکثر وسایل براده برداری کوچکتر از 90 درجه بوده ولی در شابر زدن و لیسه کاری همیشه بزرگتر از 90 درجه می باشد.

برای قلم کاری روی قطعات سخت از قلم هایی که جنس آنها از فولاد آلیاژی کرم و انادیوم می باشند استفاده می کنند. زاویه گوه قلم ها را برحسب مورد استفاده و جنس کار در جدول زیر آمده است.

مقدار زاویه گوه در قلمکاری برحسب درجه
قطعات سخت مانند چدن ،فولاد ابزار سازی	60 تا 70	قلم آهنگری سرد بر	60 تا 70
قطعات با سختی متوسط مانند برنج ،فولاد ساختمانی، برنز	50 تا 60	قلم تخت ، قلم ناخنی، قلم شیار	40 تا 60
قطعات نرم مانند روی،سرب،آلومینیم	30 تا 40	قلم آهنگری گرم بر	30 تا 50

انواع قلم ها:

بر حسب مورد استفاده قلم های دستی را به فرم های مختلف که در جدول زیر آمده می سازند.

نکات ایمنی و پیشگیری از سوانح در قلم کاری:

1-   در موقع تیز کردن قلم از عینک استفاده شود. فاصله تکیه گاه با سنگ حتی الامکان کم ( 2 میلیمتر) باشد.

2-   در کارگاه هایی که در آنها ایجاد جرقه باعث انفجار می شود از قلم هائی که در اثر ضربه تولید جرقه نمی کنند استفاده نمایید. این نوع قلم ها را معمولا از آلیاژ برنز- برلیم می سازند.

3-   هنگام براده برداری به وسیله قلم از روی سطوح کار بایستی قسمت انتهایی را در جهت مخالف و با کمک ضربات سبک چکش براده برداری کرد ، در غیر این صورت قسمت انتهایی به صورت شیب دار شکسته شده و سطح کار خراب می شود و لبه کار به اطراف پرت خواهد شد.

جلسه چهارم-وسایل خط کشی

وسایل خط کشی

میز یا صفحه خط کش : از این وسیله معمولا به عنوان محل عملیات خط کشی استفاده می کنند. جنس این صفحه را از چدن انتخاب کرده و روی آنرا دقیقا سنگ یا شابر می زنند.

سوزن خط کش: برای ترسیم خطوط روی قطعات کار از سوزن خط کش استفاده می شود. جنس سوزن خطکش برای ترسیم خطوط روی سطوح خشن و سخت از فولاد آبداده بوده و زاویه سر این سوزن خط کش ها را در حدود 10 الی 15 درجه انتخاب می کنند.

سوزن خط کش پایه دار: این سوزن خط کش ها را در دو نوع ساده و مدرج می سازند و از آنها برای ترسیم خطوط که به موازات سطح صفحه خط کشی بایستی رسم شوند استفاده می گردد.

پرگار: پرگار ها را به فرم های متخلفی از جنس فولاد ابزار سازی می سازند. در ورق کاری برای رسم دوایر بزرگتر از پرگار کشوئی استفاده می شود.

سنبه نشان : وسیله ای است برای نشان زدن محل مرکز سوراخ ها استقرار پایه پرگار جهت رسم خطوط دایره ای و یا ثبوت خطوطی که هنگام کار امکان محو آنها وجود دارد. جنس آنها را از فولاد ابزار سازی انتخاب کرده و بایستی پس از آبکاری حتما از جنس قطعه کار سخت تر باشد. زاویه راس سنبه نشان هائی که به منظور تثبیت خطوط به کار می روند معمولا 30 درجه و سنبه نشان هایی که برای مرکز دوایر و سوراخ ها مورد استفاده قرار می گیرند 60 درجه انتخاب می شوند.سنبه نشان مرکز یاب را زایه راس آن را 90 درجه انتخاب می کنند.

روش های مختل فرم دادن قطعات

براده برداری	غیر براده برداری
اره کردن	ریخته گری کردن
سوراخ کردن	قلتک کردن
تراشکاری	کشیدن
صفحه تراشی کردن	آهنگری
فرز کاری	قیچی کردن

جلسه سوم-تجهیزات کارگاه مقدماتی

تجهیزات کارگاه مقدماتی

میز کار: ارتفاع میز کار از کف کارگاه را حدود 80 سانتی متر در نظر می گیرند.

مناسب ترین ارتفاع سطح گیره ارتفاعی است که وقتی در کنار آن می ایستیم سطح گیره به اندازه 5 تا 8 سانتی متر پایین تر از آرنج قرار داشته باشد.

گیره ها

1-   گیره موازی رومیزی: گیره های موازی را معمولا از جنس چدن خاکستری مخصوص و یا فولاد با روش ریخته گری تهیه می کنند. به همین دلیل در مقابل ضربه و نیروی زیاد حساس بوده و بایستی از چکش کاری و خم کاری سنگین روی آنها خودداری گردد.

2-   گیره آهنگری: گیره آهنگری را از جنس فولاد و با روش آهنگری ساخته و چون قابلیت تحمل ضربه را دارند از آنها برای کار های چکش کاری و خم کاری استفاده می گردد.

3-   لوله گیر : چون بستن لوله ها در گیره های موازی و آهنگری باعث لهیدگی آنها شده و همچنین به علت تماس کم امکان سر خوردنلوله وجود دارد . لذا برای انجام کار روی لوله ها از لوله گیر استفاده می شود.اندازه کار گیر این لوله ها از 40 تا 200 میلیمتر است.

چکش ها

چکش ها به سه دسته نقسیم می شوند چکش های فولادی که وزن آنها کمتر از 1 کیلو گرم است چکش دستی و از 1 تا 2 کیلو گرم را چکش آهنگری و از 2 کیلو گرم به بالا را پتک می نامند.

وسایل کنترل

1-   خط کش: قطعه فولاد تسمه شکلی که سطوح آنرا کاملا صاف و عمود بر هم تراشیده و سپس سنگ زده اند.از این وسیله برای کنترل صافی و هموار بودن سطوح استفاده می شود.

2-   خط کش موئی : برای کنترل دقیق تر سطوح استفاده می شود. این خط کش ها را از فولاد ابزار سازی ساخته و برای کنترل دقیق تر سطح لبه های آنها را سنگ زده و برای جلوگیری از خم شدن و تاب برداشتن معمولا سطح مقطع آنها را فرم دار می سازند.

3-   صفحه صافی: یکی از روش های کنترل سطح می باشد. جنس آنها معمولا از چدن متراکم بوده و برای اینکه زیاد سنگین نشود قسمت پشت آنرا تو خالی می سازند.

تراز ها :

تراز ها را به فرم های مختلفی بر حسب موارد استفاده جنس و کاربردشان می سازند. انواع تراز های افقی ، عمودی (شاقولی) که برای کنترل سطوح افقی و عمودی استفاده می شود.تراز قابدار برای کنترل سطوح در دو امتداد عمودی و افقی استفاده می گردد و تراز زاویه سنج که برای کنترل زوایای سطوح نسبت به افق مورد استفاده قرار می گیرد تراز قوطی که برای کنترل سطوح در جمیع جهات به کار می روند.

جلسه دوم

مثلث آتش:

هرگاه سه وجه مثلث آتش کامل شود حریق صورت گرفته و ماده سوختی شروع به سوختن می کند.

الف) حرارت                                 ب) اکسیژن                               ج) ماده سوختنی

روش های مقابله با آتش:

1-   سرد کردن: این عمل بیشتر به وسیله آب صورت میگیرد.

2-   خفه کردن: یعنی جلوگیری از رسیدن اکسیژن به مواد سوختنی. موادی که در این روش استفاده می شود عبارتند از  گاز ازت،گاز کربنیک،ماسه و خاک، پتو و کف شیمیایی و ...

3-   جداسازی ماده سوختنی

طبقه بندی آتش:

الف) آتش کلاس A :احتراق موادی مانند چوب کاغذ پارچه که یشتر از طریق سرد کردن خاموش میشود

ب) آتش کلاس B : احتراق مواد نفتی مانند روغن نفت بنزین که برای خاموش کردن آتش در این مورد باید آن را به طریق خفه کردن مهار کرد.

ج) اتش کلاس C : در آتش سوزی ابزار های برقی تابلو های برق  ... ابتدا باید جریان برق را قطع کرد سپس با مواد شیمیایی عایق الکتریسیته آتش را خاموش کرد.

توجه : در هنگام حریق قبل از هر اقدامی کلید اصلی برق را قطع کنید.

رنگ های حفاظتی:

رنگ زرد لیموئی برای نشان دادن خطر به کار می رود.

رنگ سرخ علامت توقف وسائل متوقف ساختن فوری ماشین ها و مواد مربوط به مبارزه با آتش سوزی را نشان می دهد.

رنگ سبز راههای تخلیه ، نجات، پستهای کمک های اولیه، اجازه عبور وسایل نقلیه و تاسیسات حفاظتی را نشان می دهد.

ستونها و سایر اشیاء ثابتی که در نزدیکی راهرو ها هستند به طور کلی هرگونه انسداد و بستگی  راه را غالبا با خطوط مورب زرد و سیاه که کاملا از همدیگر متمایز هستند مشخص میکنند. راههای عبور را می توان با خطوط سفید نشان داد.

جلسه اول

کارگاه و شرایط محیط کار

محلی که در آن افرادی با استفاده از ابزار و ماشین آلات کار کرده و قطعه ای را تولید و یا تعمیر می کنند.

مقررات ایمنی و پیشگیری از سوانح کار:

1-   اگر با طرز کار ماشینی آشنا نیستید هرگز به آن دست نزنید.

2-   در موقع تعمیر ماشین ها ، برای اطمینان بیشتر ، فیوز های آن را باز کرده و در جای مناسبی قرار دهید.

3-   کنترل ابزار قبل از شروع به کار از اتفاق سوانح جلوگیری می کند به طور کلی می توان گفت که به کار بردن ابزار هایی قابل اطمینان هستند که سالم و بی عیب باشند.

4-   در مواردی که احتمال سانحه وجود دارد ، حتما از وسایل ایمنی مانند کلاه عینک کفش و دستکش محافظ استفاده گردد.

5-   همیشه قبل از شروع به کار حلقه و انگشتر را از دست خارج کنید زیرا باعث قلاب کردن ناگهانی می شود.

6-    از لباس کار گشاد استفاده نکنید و سر آستین های بلند را فقط از داخل تا بزنید.

عواقب سانحه

برای شخص سانحه دیده	برای محل کار و اجتماع
ناراحتی برای فامیل	افزایش میزان حق بیمه
خسارت مالی	خسارت به مواد و وسایل
تحمل دوره از کار افتادگی	نقصان نیروی کار
نقص عضو دائمی	کاهش تولید
سانحه منجر به مرگ	نقصان سلامت اجتماعی و ثروت ملی