زاویه سنج

زاویه سنج

لوازم اندازه گیری و کنترل کیفی

زاویه سنج ها

زاویه سنج ها تجهیزات اندازه گیری هستند که از آن هابرای تعیین اندازه ی زوایای قطعات و هم چنین انتقال اندازه از رویزاویه سنج به قطعه کار استفاده می شود. زاویه سنج ها جزو وسایل اندازه گیری بوده و فاقد رده بندی هستند

بررسی زاویه سنج

قابلیت تفکیک و گسترۀ اندازه گیری

١قابلیت تفکیک : زاویه سنج های ساده و ورنیه دار با قابلیت تفکیک ١ درجه، ٥ دقیقه و ٢ دقیقه ساخته می شوند.

٢گسترۀ اندازه گیری : اندازه گیری زوایا تا ١٨٠ درجه به روش مستقیم و غیر مستقیم و تا ٣٦٠ درجه به روش غیر مستقیمو با استفاده از قاعده ی زوایای متمم و مکمل است.بنابراین با آن ها می توان مقدار زوایا با اندازه های مختلف و فرم های مختلف را تعییننمود.

زاویه سنج ساده : زاویه سنج های ساده معمولاً با قابلیت تفکیک ١ درجه ساخته می شوند. آن ها دارای ساختمان و سیستمیساده اند و کار کردن با آن ها نیز آسان است.

ساختمان زاویه سنج تشکیل شده از:

١پایه

٢نقاله با قابلیت تفکیک یک درجه و گستره ی

اندازه گیری ( ١٨٠ ٠) درجه

٣تیغه، که ممکن است ساده و یا دارای

درجه بندی میلی متری یا اینچی باشد.

٤پین یا پیچ اتصال

اندازه گیری زاویه ی حاده و منفرجه

را با این زاویه سنج نشان می دهد

روش خواندن :ضمن رعایت اصول و قواعد اندازه گیری و کار با زاویه سنج، که در ادامه ی این فصل شرح داده خواهد شد،

مطابق زیر عمل می کنیم:

با در نظر گرفتن موقعیت نک تیغه روی درجه بندی نقاله، مقدار زاویه مستقیماً از روی نقاله ی زاویه سنج خوانده می شود.

توجه : زاویه ای که از روی زاویه سنج خوانده می شود زاویه ی داخلی قطعه کار است و چنان چه هدف اندازه گیری زاویه ی خارجیکل باشد لازم است مقدار خوانده شده از ٣٦٠ درجه کم شود.

ساختمان : این نوع زاویه سنج ها معمولاً از قسمت های زیر تشکیل شده اند:

بدنه

پایه

نقاله با قابلیت تفکیک ١ درجه و گستره ی اندازه گیری ٣٦٠ درجه، به صورت چهار ناحیه ی ٩٠ درجه ای

ورنیه ١٢ قسمتی، به صورت دو طرفه ( ١٢ قسمت در جهت عقربه های ساعت و ١٢ قسمت در جهت خلاف عقربههایساعت) یا بعضاً یک طرفپیچ قفل ورنیهذره بیندرپوشچرخ دنده (که در پشت درپوش و در داخل محفظه پیش بینی شده است قرار دارد.

نگه دارنده ی تیغهتیغه ی کوچک و بزرگبازوی کمکلازم به یاد آوری است که اجزای فوق قسمت های عمومی زاویه سنج بوده و ممکن است این اجزا در زاویه سنج های ساخته شدتوسط کارخانجات مختلف متفاوت باشد.

نحوۀ درجه بندی : این زاویه سنج ها به ورنیه مجهّزند و روش درجه بندی آن ها مشابه کولیس های ورنیه دار است، به این صورتکه مقدار مشخصی از نقاله انتخاب گردیده و روی ورنیه به تعداد فواصل مساوی تقسیم شده است. نقاله ی زاویه سنج های اونیورسال باابلیت تفکیک ٥ دقیقه معمولاً ٣٦٠ قسمتی در چهار بخش ٩٠ درجه ای است که هر واحد آن معرف ١ درجه است

طرح ۲	طرح ۱	عوامل موثر بر درجه بندی	ردیف
١°	١°	قابلیت تفکیک نقاله	۱
٢٣°	١١°	مقیاس انتخاب شده	٢
۱۲	۱۲	تعداد تقسیمات ورنیه	٣
23 23÷12==115′ 12	11 11÷12 = =55′ 12	قابلیت تفکیک ورنیه	۴
231 2−= =5′ 1212	111 1− = =5′ 1212	قابلیت تفکیک زاویه سنج	٥

در اندازه گیری با این زاویه سنج قطعه ی کار مابین تیغه و پایهقرار می گیرد و مقدار درجه از روی نقاله و مقدار دقیقه از رویورنیه خوانده می شود .

روش خواندن :ضمن رعایت اصول و قواعد اندازه گیری و کار با زاویه سنج، که در ادامه ی این فصل شرح داده می شود،

مطابق زیر عمل می کنیم:

با در نظر گرفتن موقعیت خط صفر ورنیه روی نقّاله ی زاویه سنج، اندازه های صحیح را که مضربی از یک درجه اند از روی نقالهمی خوانیم. لازم به ذکر است اگر خط صفر ورنیه کاملاً با یکی از خطوط نقاله هم امتداد باشد مقدار اندازه، دقیقه ندارد و مقدار رؤیتشده اندازه ی مورد نظر بر حسب درجه است، ولی چنان چه خط صفر ورنیه مابین دو خط از نقاله قرار گیرد عمل خواندن را مطابق زیرادامه می دهیم:

هم امتداد بودن یکی از خطوط ورنیه را با یکی از خطوط نقاله شناسایی می کنیم. تعداد فواصل روی ورنیه را، که قبل از خط هم امتداد با نقاله قرار گرفته است، شمارش می کنیم. عدد به دست آمده را در ٥ ضرب می کنیم، مقدار کوچک اندازه بر حسب دقیقه به دست می آید. مجموع دو اندازه ی خوانده شده بر حسب درجه و دقیقه، مقدار زاویه است.

۱اندازه گیری زاویه حاده به کمک صفحه صافی

۲اندازه گیری زاویه به کمک میز ماشین فرز

۳اندازه گیری شیب خارجی

۴اندازه گیری شیب داخلی

۵شیب یک مخروط اندازه گیری زاویه ی

۶اندازه گیری زاویه بین دو سطح

۷اندازه گیری زاویه خارجی ذوزنقه با زاویه ۹۰ درجه

۸اندازه گیری زاویه بین دو سطح خارجی ذوزنقه

۹اندازه گیری زاویه دو سطح داخلی ذوزنقه

۱۰اندازه گیری زاویه ی خارجی به کمک کولیس ارتفاع سنج

۱۱اندازه گیری زاویه ی شش ضلعی

۱۲اندازه گیری زاویه ذوزنقه داخلی

زاویه سنج با قابلیت تفکیک ٢ دقیقه : قابلیت تفکیک این زاویه سنج ها ٢ دقیقه و به عبارتی یک سی ام درجه است .

بنابراین دقت آن سی برابر بیش تر از زاویه سنج با قابلیت تفکیک ١ درجه است. از این زاویه سنج ها برای اندازه گیری زاویه ی قطعات با دقت های بالاتر استفاده می شود. مضاف براین که با ساختمانی که این نوع زاویه سنج ها دارند دامنه ی کاربردشان در اندازه گیری زوایا را افزایش داده.( است. به این زاویه سنج ها نیز زاویه سنج اونیورسال با قابلیت تفکیک ٢ دقیقه، گفته می شود

نحوۀ درجه بندی : این زاویه سنج نیز به ورنیه مجّهز است و روش درجه بندی آن هم مانند زاویه سنج ٥ دقیقه است. با اینتفاوت که ورنیه ی آن ٣٠ قسمتی است.

روش ﺧﻮاﻧﺪن : ﺿﻤﻦ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی و ﮐﺎر ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ، ﮐﻪ در اداﻣﻪی اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺷﺮح داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ،

ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ: ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورﻧﻴﻪ روی ﻧﻘﺎﻟﻪٔ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ، اﻧﺪازه ﻫﺎی ﺻﺤﻴﺢ را،ﮐﻪ ﻣﻀﺮﺑﯽ از ﻳﮏ درﺟﻪ اﻧﺪ، از روی ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ. ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورﻧﻴﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻫﻢ اﻣﺘﺪاد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه، دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺪارد و ﻣﻘﺪار رؤﻳﺖ ﺷﺪه ی اﻧﺪازه ی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورﻧﻴﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ دو ﺧﻂ از ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻧﺪن را ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻳﺮ اداﻣﻪ می دهیم .

اﻣﺘﺪاد ﺑﻮدن ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ورﻧﻴﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﻧﻘﺎﻟﻪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ.

ﺗﻌﺪاد ﻓﻮاﺻﻞ روی ورﻧﻴﻪ را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻂ ﻫﻢ اﻣﺘﺪاد ﺑﺎ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺷﻤﺎرش ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ.

ﻋﺪد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه را در ٢ ﺿﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ، ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ.

ﻣﺠﻤﻮع دو اﻧﺪازه ی ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ و دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ اﺳﺖ.

راﺑﻄﻪی روﺑﻪ رو در ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ی ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﻫﺎ ﻣﺼﺪاق دارد. ﮐﻪ در آن:

= rﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻧﻘﺎﻟﻪ

= nﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ورﻧﻴﻪ

= Rﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ

ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎ و ﻣﺰﻳﺖ ﻫﺎی زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺑﺎ ﻃﺮح دو، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺮح ﻳﮏ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از

١ــ ﻣﻘﻴﺎس اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﻴﺶ ﺗﺮ

٢ــ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت روی ورﻧﻴﻪ، درﺷﺖ ﺗﺮ

٣ــ رؤﻳﺖ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻘﺪار، راﺣﺖ ﺗﺮ

٤ــ ﺧﻄﺎی ﭼﺸﻤﯽ در اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی، ﮐﻢ ﺗﺮ

زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ٥ دﻗﻴﻘﻪ : اﻳﻦ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪٔ ﻣﺪرج و ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻣﺠ ّﻬﺰ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ را از روی آن ﺧﻮاﻧﺪ

روش درﺟﻪ ﺑﻨﺪی : ﺻﻔﺤﻪ ی ﺑﺰرگ ﺳﺎﻋﺖ ١٢٠ ﻗﺴﻤﺘﯽ و ﻫﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ روی آن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ی ٥ دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮ دور ﺻﻔﺤﻪیﺑﺰرگ ﻣﻌﺎدل ١٠ درﺟﻪ اﺳﺖ.

دﻗﻴﻘﻪ ٥ * ١٢٠ = ٦٠٠

درﺟﻪ ٦٠ = ١٠ ÷ ٦٠٠

ﺻﻔﺤﻪی داﺧﻠﯽ ﺳﺎﻋﺖ دارای ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﻴﻪٔ ٩٠ درﺟﻪ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ واﺣﺪ آن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ی ١ درﺟﻪ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪی داﺧﻠﯽ ﻣﻌﺎدل ٣٦٠ درﺟﻪ اﺳﺖ.

زاوﻳـﻪ ﺳﻨﺞ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﯽ: زاوﻳـﻪ ﺳﻨﺞ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﯽ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ از روی ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ آن ﺗﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻳﮏ ﺻﺪم درﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ. اﻳﻦ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺣﺴﺎس و ﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ

اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ ﮐﺎر ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ

١ــ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ی ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎر، ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻴﻐﻪٔ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد.

٢ــ ﺗﻴﻐﻪ را روی ﭘﺎﻳﻪ و در ﻣﺤﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺴﺘﻪ و ﭘﻴﭻ آن را ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻴﺪ.

٣ــ ﭘﻴﭻ ورﻧﻴﻪ ﮐﻢ ﺗﺮ از ﻧﻴﻢ دور ﺷﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ.

٤ــ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ی زاوﻳﻪ )ﺣﺎده ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺮﺟﻪ(، ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎر ﺑﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪ و ﺗﻴﻐﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد، ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻳﮏ ﺿﻠﻊ زاوﻳﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ و ﺿﻠﻊ دﻳﮕﺮآن ﺑﺮ ﺗﻴﻐﻪ ﻣﻤﺎس ﺷﻮد.

٥ــ ﭘﺲ از ﻣﻤﺎس ﺷﺪن ﭘﺎﻳﻪ و ﺗﻴﻐﻪ زاوﻳﻪ ﺳﻨﺞ ﺑﺮ اﺿﻼع زاوﻳﻪ، ورﻧﻴﻪ را ﻗﻔﻞ ﮐﻨﻴﺪ.

ﺗﻮﺟﻪ : از ﺳﻔﺖ ﮐﺮدن زﻳﺎد ﭘﻴﭻ ورﻧﻴﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮاﺑﯽ آن ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺧﻮدداری ﮐﻨﻴﺪ.

٦ــ ﻣﻘﺪار زاوﻳﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ.

٧ــ دﻗﺖ ﺷﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع زاوﻳﻪٔ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻧﺪازه ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ،٩٠ ١٨٠ و ٣٦٠ اﺳﺘﻔﺎده نمود.

   ٨ــ در ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ زواﻳﺎ، ﻳﮑﺎی اﻧﺪازه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ و در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد و از ذﮐﺮ اﻧﺪازه ﻫﺎی دﻫﻢ، ﺻﺪم و ﻫﺰارم زاوﻳﻪ ﺧﻮدداری ﺷﻮد.