کارگاه تراش قوچان
ابوالفضل اسلامیکارگاه تراش قوچان
ابوالفضل اسلامیروش تقسیم بندی میکرومتر های اینچی
| روش تقسیم بندی میکرومتر های اینچی | |
روش تقسیم بندی میکرومتر های اینچی تقسیم بندی استوانه ثابت -1 هر گاه گام پیچ هدایت میکرومتر را 1دور بگردانیم ، فک متحرک نیز یک دور کامل میگردد.حال چون گام پیچ هدایت در میکرومتر های اینچی 40/1 یعنی 025/0 اینچ می باشد در هر دور گردش کامل،پیچ فکمتحرک،025/0اینچ به عقب یا جلو حرکت می کند. به همین ترتیب نسبت به گام پیچ روی استوانه ثابت را خطکشی می کنند. فاصله هر کدام از خطوط نسبت به هم 025/0 اینچ خواهد بود. 2- تقسیم بندی پوسته متحرک (ورنیه) چون گام پیچ هدایت 025/0اینچ است قسمت مخروطی پوسته متحرک را 25قسمت مساوی تقسیم می کنند و با تغییر یک دور کامل پیچ پوسته متحرک نیز یک دور کامل می گردد و 25 خط از جلو خط سراسری استوانه ثابت می گذرد. این 25 خط هر کدام نماینده یک هزارم اینچ است . 3- طریقه خواندن میکرومتر با دقت 001/0 اینچ 1- تعداد خطوطی را که صفر ورنیه از روی خطوط اصلی استوانه ثابت گذشته است یادداشت کنید. 2- تعداد خطوطی را که صفر ورنیه از روی خطوط فرعی استوانه ثابت گذشته است بنویسید. 3- تعداد خطوط ورنیه را که بر حسب هزارم اینچ است و در مقابل خط سرتاسری استوتنه ثابت قرار دارد یادداشت کنید. 4- مجموع آنها را محاسبه کنید. | |
روش بدست آوردن و خواندن میکرومتر میلیمتری
روش بدست آوردن دقت و خواندن میکرومترهای میلیمتری
میکرومتر چرا ساخته شد؟
ﺿﺮورت تولید ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ وﺳﺎﻳﻞ اﻧﺪازه گیری ﺑﺎ دﻗﺘﯽ بیش ﺗﺮ از ۰٫۰۲ میلیمتر نیاز داﺷﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ژان ﭘﺎﻟﻤﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮی میکرومتر را ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻤﻮد.
ﺗﺎریخچه اندازه گیری
ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﻧﺪازه گیری قدﻣﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﺎرﻳﺦ دارد و زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ و پیشرﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و همگام ﺑﺎ آن اﺳﺘﺎﻧﺪاردها ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردهای ﻃﻮل ﮐﻪ از اولین اﺳﺘﺎﻧﺪاردهاﺳﺖ، تغییر و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
از دﻳﺮﺑﺎز، ﺑﺸﺮ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻃﻮل از ابزارهای ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس، ﮐﻪ ﻃﺒﻌﺎ این وسایل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻋﻀﺎی ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ، استفاده می نموده است. مثل ﻃﻮل ﭘﺎ، ﻗﺪم، وﺟﺐ، پهنای چهار اﻧﮕﺸﺖ و… معمولا ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ های ﻓﻮق ﺑﺮاﺳﺎس ﻃﻮل اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﭘﺎدشاهان و ﺣﺎﮐﻤﺎن در اﺛﺮ ﺟﻨﮓ ها و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ و اﻳﺠﺎد ﭘﺎدﺷﺎهی ها و ﺣﮑﻮﻣﺖ های ﺟﺪﻳﺪ، ﻧﻮع ﺷﺎﺧص ها و ﻣﻘﺪار آن ها تغییر ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. همچنین، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ جمعیت ها و کشورها، واﺣﺪ های اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻃﻮل ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺪه اﻧﺪ، ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ارﺗﺒﺎط بین قومیت ها و ملیت ها اﻳﺠﺎد ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ. شکل ۱، ﻧﻤﻮﻧﻪ هایی از ﺷﺎﺧﺺ های اﻧﺪازه گیری ﻃﻮل را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهد.
شکل ۱: ﻧﻤﻮﻧﻪ هایی از ﺷﺎﺧﺺ های اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻃﻮل
دﺳﺘﮕﺎه یکاهای اندازه گیری(سیستم های اندازه گیری)
دﺳﺘﮕﺎه یکاهای ﻣﺘﺮﻳﮏ (سیستم ﻣﺘﺮﻳﮏ)
اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه از ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه های اﻧﺪازه گیری اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ کشورهای دنیا از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺎرز اﻳﻦ سیستم ده دهی ﺑﻮدن آن اﺳﺖ، ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ در ﺗﺒﺪﻳﻞ واحدها هیچ ﻣﻘﺪاری از بین ﻧﻤﯽ رود و اﺷﺘﺒﺎهات آن نیز ﮐﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ و ﻧﻤﺎﻳﺶ آن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﯽ ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﻪ ﮐﺴﺮی و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﮐﺴﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺨﺮج آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻀﺮب ﻋﺪد ده ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. همچنین دﻗﺖ تجهیزات اندازه گیری ﺑﺎ یکاهای ﻣﺘﺮﻳﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﺎهای انگلیسی نیز ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ. ﺑﺮای ﻣﺜﺎل دﻗﺖ کولیس های ورنیه دار اﻳﻨﭽﯽ به ۰٫۰۰۱ اینچ می رسد که معادل ۰٫۰۲۵۴ میلیمتر ﻣﯽ ﺷﻮد، در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﻗﺖ کولیس های ورنیه دار میلی متری ۰٫۰۲ میلیمتر می باشد.
وسیله اندازه گیری چیست؟
ﺑﻪ وسیله ای ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اندازه گیری ﻳﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی های ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود وسیله اندازه گیری گویند. مانند خط کش، کولیس، میکرومتر و…
تعریف اندازه گیری
ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ عملیاتی ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اندازه یک کمیت فیزیکی ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﮑﯽ از یکاهای ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ (SI، FPS و…) تعیین ﺷﻮد، اﻧﺪازه گیری ﮔﻮﻳﻨﺪ (ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺪازه گیری ﺑﻪ وسیله کولیس (شکل ۲)).
شکل ۲: اﻧﺪازه گیری ﺑﻪ وسیله کولیس
میکرومتر
ﺿﺮورت تولید ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺳﺎﺧﺖ وﺳﺎﻳﻞ اﻧﺪازه گیری ﺑﺎ دﻗﺘﯽ بیش ﺗﺮ از ۰٫۰۲ میلیمتر نیاز داﺷﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ژان ﭘﺎﻟﻤﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮی میکرومتر را ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻤﻮد. مکانیزم ﻋﻤﻞ اﻳﻦ وسیله مکانیکی از ﻧﻮع پیچ و مهره ای اﺳﺖ و دﻗﺖ آن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﺎم پیچ و مهره میکرومتر ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد.
کاربردها
از میکرومترها ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای اندازه گیری های داﺧﻠﯽ، ﺧﺎرﺟﯽ، ارﺗﻔﺎع، ﺿﺨﺎﻣﺖ ورق ها، ﻗﻄﺮ سیم هاو میله ها، شیارها، ﻗﻄﺮ پیچ ها و مهره ها، ﭼﺮخ دنده ها، ﻗﻄﺮ تیغه فرزها، مته ها و … اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد.
اجزای مختلف یک میکرومتر (قسمت ها مختلف) یک میکرومتر در شکل ۳ نشان داده شده است.
شکل ۳: اجزای مختلف یک میکرومتر
یکی از بارزترین نکات میکرومتر این است که، ﺑﺮﺧﻼف کولیس های ورنیه دار ﮐﻪ نیروی وارده از ﻃﺮف ﻓﮏ ها ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎر ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺒﻮد، در میکرومترها نیروی وارد ﺑﺮ ﻓﮏ ها و ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎر ﺑﺎ سیستم ﺟﻐﺠﻐﻪ، ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل در آﻣﺪه اﺳﺖ. به این معنی که نیروی وارد بر قطعه کار به حد مشخصی که رسید دسته جغجغه به صورت هرز می چرخد. برای اندازه گیری صحیح با میکر.متر باید پس از تماس فک ها با سطح قطعه کار ﺟﻐﺠﻐﻪ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﭼﺮﺧﺎﻧﻴﺪه شود. شکل ۴ سیستم پنجه ای یا کوپلینگی جغجغه را نشان می دهد.
شکل ۴: سیستم پنجه ای یا کوپلینگی جغجغه
قابلیت تفکیک و ﮔﺴﺘﺮه اﻧﺪازه گیری میکرومترهای میلیمتری
قابلیت تفکیک
میکرومترهای میلیمتری ﻣﻌﻤﻮﻻ با قابلیت تفکیک ۰٫۰۱ میلی متر، ۰٫۰۰۵ میلی متر و ۰٫۰۰۱ میلی تر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮند. گستره اندازه گیری میکرومترهای میلیمتری معمولا تا ۵۰۰ mm می باشند و در سری های زیر ساخته می شوند. البته که خارج از این اندازه ها نیز با توجه به نیاز ساخته می شوند.
۲۵-۰ ، ۵۰-۲۵ ، …، ۵۰۰-۴۷۵ میلیمتر
ﻋﻠﻞ ﺳﺎﺧﺖ میکرومترها در سری های ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از:
- ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺪازه گیری اﻓﺰاﻳﺶ پیدا ﻣﯽ کند و از اﺗﻼف وﻗﺖ جلوگیری ﻣﯽ ﺷﻮد.
- دﻗﺖ اﻧﺪازه گیری ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود.
- ﺑﻪ دلیل ﮐﻮﺗﺎه ﺷﺪن میله پیچ، استهلاک میکرومترها کاهش پیدا می کند.
- هزینه کمتری جهت خرید توسط خریدار پرداخت خواهد شد.
درجه بندی میکرومترها
میکرومترها ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻣﻘﺪار ﮔﺎم پیچ و مهره آن ها درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه اﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﻣﺒﻨﺎی دﻗﺖ آن ها ﻣﻘﺪار ﮔﺎم پیچ و مهره آن ها است. ﻣﻘﺪار ﮔﺎم در میکرومترهای میلیمتری ﻋﻤﻮما ۰٫۵ و ۱ میلیمتر می باشد. همچنین در میکرومترهای اینچی ۰٫۰۲۵=۱/۴۰ اینچ می باشد. با استفاده از این رابطه (r=a/n) می توان قیبلیت تفکیک (دقت) میکرومتر را بدست آورد.
در این رابطه:
r دقت میکرمتر خواهد بود
a مقدار گام پیچ و مهره میکرومتر بر حسب میلیمتر یا اینچ
n تعداد فواصل (تقسیمات) روی استوانه محرک میکرومتر می باشد.
انواع درجه بندی میکرومترهای میلیمتری
-شکل ۵ میکرومتر با دقت ۰٫۰۱ میلیمتر با گام ۰٫۵ میلیمتر را نشان می دهد.
شکل ۵: میکرومتر با دقت ۰٫۰۱ و گام ۰٫۵ میلیمتر
طبق تعریف می توان گفت اگر ما بخواهیم میکرومتری با دقت ۰٫۰۱ میلیمتر را با گام ۰٫۵ میلیمتر محاسبه کنیم، اگر ۰٫۵ را به ۵۰ (تعداد تقسیمات روی ورنیه) تقسیم کنیم دقت میکرومتر ما ۰٫۰۱ میلیمتر خواهد بود. یعنی r=0.5/50=0.01 mm
روش خواندن میکرومتر ۰٫۰۱ میلیمتر و گام ۰٫۵ میلیمتر
- گستره اندازه گیری را در نظر می گیریم که طبق سری های گفته شده در بالا می باشد.
- ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ موقعیت لبه استوانه یا غلاف متحرک میکرومتر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺑﺎﻻی ﺧﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن اندازه های صحیح (ﻣﻀﺮب ﻳﮏ میلیمتر)
- ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ موقعیت خطی استوانه یا غلاف متحرک میکرومتر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط پایین ﺧﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ و در صورت وجود خواندن اندازه ۰٫۵ میلیمتر
- شناسایی موقعیت خطی صفر استوانه یا غلاف متحرک میکرومتر که در امتداد خط ﺻﻔﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ قرار گرفته است و ضرب تعداد آن به ۰٫۰۱ میلیمتر می باشد.
مثال ۱
مثال ۲
مثال ۳
مثال ۴
-شکل ۶ میکرومتر با دقت ۰٫۰۱ میلیمتر با گام ۱ میلیمتر را نشان می دهد.
شکل ۶: میکرومتر با دقت ۰٫۰۱ و گام ۱ میلیمتر
تفاوت این میکرومتر با میکرومتر قبلی در گام و تعداد تقسیمات روی پوسته متحرک می باشد. طبق تعریف می توان گفت اگر ما بخواهیم میکرومتری با دقت ۰٫۰۱ میلیمتر را با گام ۱ میلیمتر محاسبه کنیم، اگر ۱ را به ۱۰۰ (تعداد تقسیمات روی ورنیه) تقسیم کنیم دقت میکرومتر ما ۰٫۰۱ میلیمتر خواهد بود. یعنی r=1/100=0.01 mm
روش خواندن میکرومتر ۰٫۰۱ میلیمتر با گام ۱ میلیتر
- گستره اندازه گیری را در نظر می گیریم که طبق سری های گفته شده در بالا می باشد.
- ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ موقعیت لبه استوانه یا غلاف متحرک میکرومتر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺑﺎﻻی ﺧﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن اندازه های صحیح (ﻣﻀﺮب ﻳﮏ میلیمتر)
- شناسایی موقعیت خطی صفر استوانه یا غلاف متحرک میکرومتر که در امتداد خط ﺻﻔﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ قرار گرفته است و ضرب تعداد آن به ۰٫۰۱ میلیمتر می باشد.
مثال
دقت کولیسها و کولیس اینچی
خواندن کولیس ورنیه میلیمتری و اینچی با مثال های کاربردی
ﺗﺎریخچه اندازه گیری
خواندن کولیس ورنیه میلیمتری و اینچی یکی از اساسی ترین کارها برای دانشجویان مهندسی می باشد. در این مقاله شما با انوع خواندن کولیس های میلیمتری و اینچی با مثال های کاملا کاربردی آشنا خواهید شد. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﻧﺪازه گیری قدﻣﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﺎرﻳﺦ دارد و زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ و پیشرﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و همگام ﺑﺎ آن اﺳﺘﺎﻧﺪاردها ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردهای ﻃﻮل ﮐﻪ از اولین اﺳﺘﺎﻧﺪاردهاﺳﺖ، تغییر و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
نحوه اندازه گیری در طول تاریخ
از دﻳﺮﺑﺎز، ﺑﺸﺮ ﺑﺮای اﻧﺪازه گیری ﻃﻮل از ابزارهای ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس، ﮐﻪ ﻃﺒﻌﺎ این وسایل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻋﻀﺎی ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ، استفاده می نموده است. مثل ﻃﻮل ﭘﺎ، ﻗﺪم، وﺟﺐ، پهنای چهار اﻧﮕﺸﺖ و… معمولا ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ های ﻓﻮق ﺑﺮاﺳﺎس ﻃﻮل اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﭘﺎدشاهان و ﺣﺎﮐﻤﺎن در اﺛﺮ ﺟﻨﮓ ها و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ و اﻳﺠﺎد ﭘﺎدﺷﺎهی ها و ﺣﮑﻮﻣﺖ های ﺟﺪﻳﺪ، ﻧﻮع ﺷﺎﺧص ها و ﻣﻘﺪار آن ها تغییر ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. همچنین، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ جمعیت ها و کشورها، واﺣﺪ های اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻃﻮل ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺪه اﻧﺪ، ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ارﺗﺒﺎط بین قومیت ها و ملیت ها اﻳﺠﺎد ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ. شکل زیر، ﻧﻤﻮﻧﻪ هایی از ﺷﺎﺧﺺ های اﻧﺪازه گیری ﻃﻮل را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهد.
همچنین، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ جمعیت ها و کشورها، واﺣﺪ های اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻃﻮل ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺪه اﻧﺪ، ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ارﺗﺒﺎط بین قومیت ها و ملیت ها اﻳﺠﺎد ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ. شکل زیر، ﻧﻤﻮﻧﻪ هایی از ﺷﺎﺧﺺ های اﻧﺪازه گیری ﻃﻮل را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهد.
دﺳﺘﮕﺎه یکاهای اندازه گیری(سیستم های اندازه گیری)
دستگاه یکاهای اندازه گیری به دوبخش کلی دﺳﺘﮕﺎه یکاهای ﻣﺘﺮﻳﮏ (سیستم ﻣﺘﺮﻳﮏ) و دستگاه یکاهای انگلیسی (سیستم انگلیسی/سیستم اینچی) تقسیم بندی می شود. خواندن کولیس ورنیه میلیمتری و اینچی با دانستن این دستگاه ها رحت تر خواهد بوددﻗﺖ تجهیزات اندازه گیری ﺑﺎ یکاهای ﻣﺘﺮﻳﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﺎهای انگلیسی ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ.
ﺑﺮای ﻣﺜﺎل دﻗﺖ کولیس های ورنیه دار اﻳﻨﭽﯽ به ۰٫۰۰۱ اینچ می رسد که معادل ۰٫۰۲۵۴ میلیمتر ﻣﯽ ﺷﻮد، در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﻗﺖ کولیس های ورنیه دار میلی متری ۰٫۰۲ میلیمتر می باشد. سیستم متریک از ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه های اﻧﺪازه گیری اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ کشورهای دنیا از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
وسیله اندازه گیری و اندازه گیری چیست؟
ﺑﻪ وسیله ای ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اندازه گیری ﻳﺎ اﻧﺪازه گیری های ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود وسیله اندازه گیری گویند. مانند خط کش، کولیس، میکرومتر و… اندازه گیری نیز ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ عملیاتی ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اندازه یک کمیت فیزیکی ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﮑﯽ از یکاهای ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ (SI، FPS و…) تعیین ﺷﻮد، اﻧﺪازه گیری ﮔﻮﻳﻨﺪ (ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺪازه گیری ﺑﻪ وسیله کولیس (شکل زیر)).
کولیس ورنیه (کولیس ورنیه دار)
کولیس ورنیه (کولیس ورنیه دار) ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ مهندس رﻳﺎﺿﯽ دان ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺑﻪ ﻧﺎم پیر ورنیه ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ وسیله اﻣﮑﺎن اندازه گیری اﺑﻌﺎدی ﻗﻄﻌﺎت تا دقت ۰٫۰۲ mm و ۰٫۰۰۱ inch فراهم ﮔﺮدﻳﺪ. ﺑﻪ وسیله انواع کولیس ورنیه می توان اندازه گیری های مختلف را انجام داد.
از آن ﺟﻤﻠﻪ اندازه گیری اﻧﻮاع اﺑﻌﺎد داﺧﻠﯽ، ﺧﺎرﺟﯽ، ﻗﻄﺮ، شیار، ﻋﻤﻖ، ﻃﻮل، ﺷﮑﺎف، ارﺗﻔﺎع، ﺿﺨﺎﻣﺖ و… را می توان نام ﺑﺮد. شکل و ساختمان کولیس ورنیه دار (اینچی/میلیمتری) در شکل زیر نشان داده شده است.
قابلیت تفکیک (دقت) کولیس های میلیمتری و اینچی
کولیس های ورنیه دار میلیمتری ﺑﺎ قابلیت تفکیک ۰٫۱، ۰٫۰۵ و ۰٫۰۲ میلیﻣﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﮐﻮﻟﻴﺲ ﻫﺎی اﻳﻨﭽﯽ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ۱/۱۲۸ و ۱/۱۰۰۰ اﻳﻨﭻ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﻧﺤﻮۀ درﺟﻪ ﺑﻨﺪی (قابلیت تفکیک) کولیس ها
کولیس های ورنیه دار ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﻔﺎﺿﻞ قابلیت تفکیک ﺧﻂ ﮐﺶ و ورنیه درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﺧﻂ ﮐﺶ اﻧﺘﺨﺎب و روی ورنیه ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺴﺎوی تقسیم ﻣﯽ ﺷﻮد و از ﺗﻔﺎﺿﻞ اﻧﺪازه تقسیمات ﺧﻂ ﮐﺶ و ورنیه دﻗﺖ کولیس و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت بهتر قابلیت تفکیک کولیس ورنیه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ.
نحوه خواندن کولیس ورنیه میلیمتری و اینچی در حالت کلی
ﻣﻄﺎﺑﻖ دستورالعمل زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ کنیم
ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ موقعیتﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورنیه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ تقسیمات ﺧﻂ ﮐﺶ، اندازه های صحیح را از روی ﺧﻂ ﮐﺶ کولیس می خوانیم. اﮔﺮ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورنیه ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﺧﻂ ﮐﺶ هم اﻣﺘﺪاد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ، ارﻗﺎم اﻋﺸﺎری ﻧﺪارد و ﻣﻘﺪار رؤﻳﺖ ﺷﺪه، اندازه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ.
وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺻﻔﺮ ورنیه ﻣﺎ بین دو ﺧﻂ از ﺧﻂ ﮐﺶ ﻗﺮار اﻧﺪازه گیرد ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻧﺪن را ﻣﻄﺎﺑﻖ دستورالعمل زﻳﺮ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهیم:
- هم اﻣﺘﺪاد ﺑﻮدن ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ورنیه را ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﺧﻂ ﮐﺶ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻣﯽ کنیم.
- ﺗﻌﺪاد ﻓﻮاﺻﻞ روی ورنیه را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻂ هم اﻣﺘﺪاد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، را ﺷﻤﺎرش ﻣﯽ کنیم.
- ﺑﺎ ﺿﺮب ﻋﺪد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در دقت کولیس مورد نظر، ﻣﻘﺪار اﻋﺸﺎری اﻧﺪازه ﺑﻪ دﺳﺖ خواهد آﻣﺪ.
خیلی مختصر اگر بخواهیم موارد ذکر شده بالا را بگیم، یعنی در ابتدای کار، ما مقدار اصلی روی خط کش را خواهیم خواند و سپس به روی ورنیه برای خواندن اعشار عدد خواهیم رفت.
نحوه به دست آوردن دقت کولیس های میلیمتری
دقت کولیس با استفاده از رابطه r=a/n بدست آید. این رابطه راحت ترین روش برای بدست آوردن دقت کولیس ها می باشد. در این رابطه:
r دقت کولیس خواهد بود
a قابلیت تفکیک خط کش اصلی که برابر است با ۱ میلیمتر
n تعداد تقسیمات روی ورنیه کولیس می باشد.
به عنوان مثال، طبق تعریف می توان گفت اگر ما ۱ را به ۱۰ تقسیم کنیم دقت کولیس ما ۰٫۱ میلیمتر خواهد بود. یعنی r=1/10=0.1 mm
همچنین به عنوان مثال دقت یا قابلیت تفکیک کولیس ۰٫۱ میلیمتری را می توان با استفاده از روابط زیر نیز به دست آورد.
جدول زیر انواع درجه بندی کولیس ورنیه با دقت (قابلیت تفکیک) ۰٫۱ میلیمتر را نشان می دهد. توضیح این که منظور از *مقیاس انتخاب شده* مقدار تقسیمات انتخاب شده در خط کش کولیس می باشد و *تعداد تقسیمات ورنیه* یعنی *مقیاس انتخاب شده* روی خط کش اصلی را به چند قسمت روی ورنیه تقسیم کردیم می باشد. برای کولیس با دقت ۰٫۱ میلیمتر می توان *مقیاس انتخاب شده* را ۹ یا ۱۹ قسمت در نظر گرفت تا به ۱۰، یعنی *تعداد تقسیمات روی ورنیه* تقسیم کرد تا قابلیت تفکیک ورنیه بدست آید.
برای خواندن نحوه به دست آوردن انواع دقت کولیس های میلیمتری و انواع دقت کولیس های میلیمتری با نحوه به دست آوردن دقت و خواندن آنها و انواع دقت با مثال های کاربردی برای هر کدام را بخوانید.
نحوه به دست آوردن دقت کولیس های اینچی
همانطوری که در بالا اشاره شد به عنوان مثال برای کولیس ۱/۱۲۸ اینچ بخواهیم مثال بزنیم، اندازه های صحیح را ﮐﻪ ﻣﻀﺮﺑﯽ از ۱/۱۶ اینچ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ از روی ﺧﻂ ﮐﺶ کولیس می خوانیم. اﮔﺮ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورنیه ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﺧﻂ ﮐﺶ هم اﻣﺘﺪاد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ، ارﻗﺎم اﻋﺸﺎری ﻧﺪارد و ﻣﻘﺪار رؤﻳﺖ ﺷﺪه، اندازه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ.
وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺻﻔﺮ ورنیه ﻣﺎ بین دو ﺧﻂ از ﺧﻂ ﮐﺶ ﻗﺮار اﻧﺪازه گیرد ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻧﺪن را ﻣﻄﺎﺑﻖ دستورالعمل زﻳﺮ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهیم:
- هم اﻣﺘﺪاد ﺑﻮدن ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ورنیه را ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﺧﻂ ﮐﺶ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻣﯽ کنیم.
- ﺗﻌﺪاد ﻓﻮاﺻﻞ روی ورنیه را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻂ هم اﻣﺘﺪاد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، را ﺷﻤﺎرش ﻣﯽ کنیم.
- ﺑﺎ ﺿﺮب ﻋﺪد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در 1/128 ﻣﻘﺪار اﻋﺸﺎری اﻧﺪازه ﺑﻪ دﺳﺖ خواهد آﻣﺪ.
به عنوان مثال جدول زیر انواع درجه بندی کولیس ورنیه با دقت (قابلیت تفکیک) ۱/۱۲۸ اینچ را نشان می دهد. دو ﻧﻮع درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮای اﻳﻦ ﻧﻮع کولیس ﺷﺮح داده ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺷﺎﻳﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ورنیه اﻳﻦ کولیس ها ۸ قسمتی است (مطابق شکل زیر).
برای خواندن نحوه به دست آوردن انواع دقت کولیس های اینچی و انواع دقت کولیس های اینچی با نحوه به دست آوردن دقت و خواندن آنها را با مثال های کاربردی برای هر کدام را بخوانید.
نحوه خواندن کولیس ساده
نحوه خواندن کولیس ساده یا ورنیه
برای اندازه گیری قطر خارجی یک مته، قطر داخلی یک لوله، اندازه گیری قالب یک دندان، اندازه گیری ابعاد یک قطعه تراشکاری شده و یا هر موردی که نیاز به اندازه گیری دقیق داشته باشد از ابزاری به نام کولیس استفاده می شود. کولیس ها در اندازه یا سایز های مختلف موجود هستند. اندازه های متداول و پر مصرف آنها، کولیس 0 تا 15 سانت، 0 تا 20 سانت و 0 تا 30 سانت یا 300 میلی متر هستند.
از نظر نوع سنجش نیز کولیس ها به سه دسته مختلف تقسیم می شوند:
کولیس ساده یا ورنیه
در ادامه این آموزه سعی می کنیم به صورت ساده و مختصر نحوه اندازه گیری با کولیس ساده یا همان کولیس ورنیه را توضیح دهیم.
همانطور که در تصویر می بینید یک کولیس ساده از بخش های مختلفی مانند
بدنه ثابت یا خط کش، ورنیه یا بدنه متحرک که مدرج به مقیاس سنجش میلی متر و
در برخی مدل ها اینج است علاوه بر آن فک ثابت، فک متحرک که هر دو فک اصلی و
برای سنجش اندازه خارجی اجسام است، فک های بالایی که معمولا برای سنجش ابعاد داخلی استفاده می شوند،
تیغه عمق سنج که برای اندازه گیری عمق و داخل سوراخ و شیار ها استفاده می
شوند و پیچ نگه دارند اندازه که به منظور ثابت نگه داشتن فک متحرک است تا
اندازه گیری با دقت بالایی انجام شود.
وقتی بدنه متحرک را که بصورت کشویی روی بدنه اصلی است حرکت می دهیم هم زمان فک اصلی و بالایی و تیغه عمق سنج به یک اندازه تغییر می کنند. معمولا از فک اصلی کولیس برای اندازه گیری ابعاد بیرونی یا ضخامت اجسام استفاده می شود از فک های بالا برای اندازه گیری دهانه داخلی، حفره ها، قطر داخلی لوله ها و عرض شیار ها و ... استفاده می شود. از تیغه یا میله عمق سنج کولیس نیز جهت اندازه گیری عمق حفره و شیار و سوراخ ها استفاده می شود. بعد از اندازه گیری برای جلوگیری از باز شدن و تغییر اندازه کولیس و در نتیجه خطا در اندازه گیری از پیچ نگه دارنده اندازه استفاده می شود که مقدار را به طور ثابت نگه می دارد و عمل خواندن آغاز می شود.
نوع خواندن اندازه نیز دقیقا به دقت کولیس شما بستگی دارد. در کولیس های ساده یا ورنیه به دقت خط کش مدرج و تعداد تقسیمات ورنیه روی بدنه متحرک آن دارد. در نوع میلی متری آن خط کش مدرج 1 میلی متر و تعداد تقسیمات بر روی بدنه متحرک 10، 20 و 50 قسمت می باشد که به ترتیب 0.1، 0.05 و 0.02 میلی متر خواهد بود. متداول ترین نوع کولیس ها ساده با دقت 0.02 هستند که در ادامه نحوه خواندن آن را توضیح خواهیم داد. البته در برخی موارد و برند های بسیار معتبر کولیس مانند میتوتویو کولیس های ساده با دقت 0.01 هم تولید شده اند که قیمت بالایی دارند و معمولا برای این دقت از کولیس های دیجیتال یا در مواردی ساعتی استفاده می شود.
در تصویر زیر یک کولیس ساده یا ورنیه با دقت دو صدم میلی متر ( 0.02 ) مشاهده می کنید که بدنه متحرک آن به 50 قسمت مساوی ( ده قسمت پنج خطی ) تقسیم شده است. برای اندازه گیری یک سکه 500 تومانی ابتدا دهانه کولیس را باز می کنیم سپس دو فک اصلی را به آرامی به دو طرف سکه فشار می دهیم با پیچ نگه دارنده کمی آنرا سفت می کنیم که اندازه تغییر نکند. ابتدا با دقت عددی که روی خط کش اصلی است را با عدد صفر روی خط کش متحرک است را می خوانیم. در تصویر زیر عدد صفر کمی بعد از 29 میلی متر قرار دارد سپس با دقت خط های روی بدنه متحرک را که دقیقا مقابل یکی از خط های میلی متر خط کش ثابت قرار دارد را پیدا کنید که در تصویر زیر عدد ۳ را نشان می دهد که دقیقا با یکی از خط های روی خط کش ثابت منطبق شده است. که نتیجه کلی را 29 میلی متر و سه دهم میلی متر نشان می دهد. حال اگر خط قبل تر از 3 با خط بالا منطبق بود نتیجه نهایی معادل 29 ممیز 28 صدم می شد. اگر دو خط بعد از 3 با خط روی خط کش منطبق می شد عدد نهایی 29 ممیز 34 صدم میلی متر می شد. پس هر خط کوچک روی بدنه متحرک با خط روی خط کش ثابت منطبق یا هم راستا شود دو صدم تغییر در نتیجه نهایی را ایجاد می کند.
در تصویر بالا اندازه بیرونی یک سکه رایج را با کولیس ساده دو صدم اندازه گیری کردیم و در تصویر بعدی قطر داخلی یک سنگ مینی فرز را اندازه گیری می کنیم. ابتدا به آرامی دو لبه فک بالا را به دو طرف سوراخ داخلی سنگ مینی فرز می رسانیم با پیچ نگه دارنده کمی آنرا سفت می کنیم که اندازه ثابت بماند. همانند مثال بالا ابتدا میلی متر مندرج در خط کش ثابت که کمی مانده به عدد صفر روی خط کش متحرک هست را می خوانیم که در تصویر پایین 22 میلی متر را نشان می دهد. سپس بدنبال خط هم راستا یا منطبق روی هر دو خط کش می گردیم در تصویر زیر نوزدهمین خط دوصدمی یا سی و هشت صدم بر هر رو خط کش منطبق است.
در ساده ترین حالت ابتدا میلی متر را از خط کش ثابت با توجه به عدد صفر روی خط کش متحرک بخوانید و اگر کمی بیشتر بود با هر خطی که در ادامه بر هر رو خط کش منطبق می شود اعشار آنرا بخوانید. در کولیس های 0.1 و 0.05 نیز روش کار همینگونه است فقط تقسیمات روی خط کش متحرک بجای 50 خط 10 یا 20 خط مساوی است.
انواع کولیس و کاربرد آن
کولیس برای اندازه گیری اجسامی که دقت زیادی نداشته باشند از خط کش فلزی و یا متر استفاده می‌شود ولی اگر جسم مورد نظر و یا قطعه کار بسیار دقیق باشد برای اندازه گیری آن باید از ابزارهای دیگری مانند کولیس و میکرومتر استفاده نمود.
تاریخچه کلویس
یک مرد فرانسوی در سال ۱۳۶۳ به نام پیر
ورنیه برای اندازه گیری وسایل که نیاز به دقت بسیار بالا بود دستگاهی را
تولید کرد که به اسم کولیس معروف شد ولی قبل‌تر آن هم کولیس مورد استفاده
قرار می‌گرفت.
کویس‌های اوله در بین لاشه‌های
کشتی شکسته در سواحل ایتالیا پیدا شد. گذشته کشتی به ۶ صد سال قبل میلاد
مسیح بر می گشت. در زمان حکومتی هان در چیس کولیسها کشویی مورد استفاده
قرار می‌گرفتند.
اولین شرکتی که اقدام به تولید کولیسها کردم Brown and Shape (برون و شاپ) بود. که در ایالات متحد اقدام به تولید کرد. این دستگاه لوین ابزار برای تعیین اندازه دقیق بود که می‌توانست به قیمت ابزارهای معمولی به فروش برود.
کولیس متداول‌ترین ابزار دقیق برای
اندازه‌گیری است و به وسیله این ابزار می‌توان اندازه‌های طولی ۔ قطر
داخلی ۔ قطر خارجی و عمق اجسام را با دقت دهم یا صدم میلیمتر اندازه گیری
کرد. هر کولیس از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:
- خط کش مدرج که به تقسیمات میلیمتر و اینچی تقسیم شده است.
- کشو که در روی خط کش می‌تواند با فشار دست حرکت کند.
- فک ثابت که قسمتی از خط کش است و موقع اندازه گیری آن را به یک طرف کار تکیه می‌دهند.
- شاخک‌های ثابت و متحرک که در موقع اندازه گیری قطر سوراخ‌ها و پهنای شکاف‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تیغه گودی سنج که به کشو مربوط است و برای اندازه گیری گودی‌ها به کار می‌رود.
- ورنیه میلیمتری برای اندازه گیری اعشار میلی متری.
- ورنیه اینچی برای اندازه گیری کسری از اعشار اینچی.
- پیچ کشو که به وسیله آن کشو را روی خط کش محکم می‌کنند تا بعد از دور کردن کولیس از کار اندازه گرفته شده تغییر نکند.
اصول کار ورنیه
ورنیه تقسیماتی است که روی کشو حک شده
است. برای مدرج کردن ورنیه ۹ میلیمتر از طول کشو را به ۱۰ قسمت مساوی تقسیم
می‌نمایند. بدین ترتیب هر یک از تقسیمات ورنیه کوچک‌تر از تقسیمات
میلیمتری خط کش اصلی خواهد شد. وقتی فک‌های کولیس بسته باشد صفر ورنیه
درست زیر خط کش قرار می‌گیرد.
حال اگر جسمی که فقط میلیمتر ضخامت داشته باشد بین فک‌های کولیس قرار دهیم
می‌بینیم که اولین خط تقسیم ورنیه (پس از خط صفر) درست زیر درجه یک
میلیمتری خط کش قرار می‌گیرد زیرا هر درجه ورنیه برابر با میلیمتر است و
ضخامت جسم هم به آن اضافه می‌شود و حاصل جمع این دو مقدار برابر است با ۱=
+ چنانچه خط دوم ورنیه زیر یکی از درجات خط کش قرار بگیرد ضخامت جسم
اندازه گیری شده مساوی میلیمتر و اگر خط پنجم ورنیه زیر یکی از درجات خط
کش قرار گیرد ضخامت جسم اندازه گیری مساوی = میلیمتر است. از همین روش برای
ساختن کولیس‌های با دقت و میلیمتر استفاده می‌شود.
کولیس‌های اینچی نیز شامل کولیس‌های میلی متری است. فقط تقسیمات خط کش آن بر حسب اینچ است و ورنه آن طوری مدرج شده که به وسیله کولیس می‌توان با دقت اینچ یا اینچ را اندازه گرفت. برای تنظیم درجات ورنیه این کولیسها اینچ کشو را به ۸ قسمت مساوی تقسیم می‌نمایند. در نتیجه هر قسمت به اندازه از اینچ کمتر خواهد بود. بنابراین انطباقی هر خط ورنه با درجات خط کش اندازه اینچ را نشان می‌دهد.
انواع کولیس
انواع کولیس عبارتند از:
- کولیس پایه‌دار
- کولیس عمق سنج
- کولیس ساعتی
- کولیس اونیور سال
در ادامه هر یک از موارد فوق را بررسی خواهیم کرد.
１- کولیس پایه‌دار
این کولیس فقط یک فک و یک پایه سنگین دارد. کشوی آن در امتداد خط کش به طور قائم حرکت می‌کند و فک کولیس فاصله نقاط را از صفحه مقایسه اندازه می‌گیرد.
２- کولیس عمق سنج
از این کولیس برای اندازه گیری عمق شیارها و سوراخ‌ها استفاده می‌شود.
کولیس عمق سنج برای اندازه گیری عمق شیارهای داخل قطعات گرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
３- کولیس ساعتی
کولیس مرکب با ساعت اندازه گیری برای اندازه گیری قطعات دقیق تا تلرانس و میلیمتر.
４- کولیس اونیور سال
با تعویض فک ثابت و با اضافه کردن قطعات مخصوص به فک‌های کولیس اونیور سال می‌توان اندازه‌هایی را که با کولیس‌های معمولی نمی توان تعیین کرد مانند ارتفاع دو نقطه نسبت به هم روی یک قطعه و یا اندازه فواصل با اختلاف سطح و امثال آن را به راحتی اندازه گرفت. کولیس اونیور سال با فک مدرج و قطعات مخصوص برای اندازه گیری اختلاف سطح دو نقطه نسبت به هم.
شناسایی اصول کنترل ابعاد قطعات سوهان کاری شده با کولیس
برای کنترل ابعاد قطعات سوهان کاری شده با کولیس رعایت نکات زیر الزامی است:
۱- کولیسی را که برای اندازه گیری و کنترل ابعاد و قطعات به کار می‌برید از سالم بودن آن اطمینان حاصل شود که دقت لازم را دارا باشد (خط صفر کولیس را امتحان کنید)
۲- در موقع اندازه گیری سعی شود که فکین کولیس درست روی قطعه کار قرار بگیرند زیرا کج قرار دادن کولیس اندازه غلط به دست می‌دهد.
۳- محل اندازه گیری قطعه کار کولیس، مخصوصا فکین آن قبلا تمیز شوند.
۴- پلیسه‌های اطراف قطعه کار و سوراخ‌های ایجاد شده در قطعه کار، قبل از اندازه گیری باید کاملا پاک و قطعه کار عاری از پلیسه گردد
۵- در موقع کنترل ابعاد قطعه کار با کولیس، فشار بیش از اندازه به فکین کولیس وارد نکنید.
۶- در هنگام قدم زدن اقدام به کنترل و اندازه گیری ابعاد قطعه کار نپردازید و حتما در هنگام اندازه گیری در جای خود ثابت بایستید یا پشت میز کار بنشینید.
۷- در اندازه گیری ابعاد خارجی قطعه کار باید به نکات زیر عمل نمایید.
الف – دهانه کولیس را بیش از اندازه لازم باز می‌کنند.
ب – فک ثابت را روی کار قرار می‌دهند.
ج – فک متحرک را روی کار می‌آورند
۸- در اندازه گیری ابعاد داخلی قطعه کار باید به نکات زیر عمل نمایند
- دهانۀ کولیس را کمتر از اندازه باز می‌کنند.
- فک ثابت را روی کار قرار می‌دهند.
- فک متحرک را روی کار می‌آورند.
- در اندازه گیری داخلی باید همیشه فکین کولیس موازی محور سوراخ باشند.
اندازه‌های داخلی را فقط می‌توان در اول سوراخ گرفت و برای اندازه گیری ته سوراخ‌ها وسایل دیگری لازم است.