نحوه خواندن کولیس ساده

نحوه خواندن کولیس ساده یا ورنیه

برای اندازه گیری قطر خارجی یک مته، قطر داخلی یک لوله، اندازه گیری قالب یک دندان، اندازه گیری ابعاد یک قطعه تراشکاری شده و یا هر موردی که نیاز به اندازه گیری دقیق داشته باشد از ابزاری به نام کولیس استفاده می شود. کولیس ها در اندازه یا سایز های مختلف موجود هستند. اندازه های متداول و پر مصرف آنها، کولیس 0 تا 15 سانت، 0 تا 20 سانت و 0 تا 30 سانت یا 300 میلی متر هستند.

از نظر نوع سنجش نیز کولیس ها به سه دسته مختلف تقسیم می شوند:
کولیس ساده یا ورنیه

کولیس ساعتی یا عقربه ای

کولیس دیجیتال یا رقمی

در ادامه این آموزه سعی می کنیم به صورت ساده و مختصر نحوه اندازه گیری با کولیس ساده یا همان کولیس ورنیه را توضیح دهیم.
     همانطور که در تصویر می بینید یک کولیس ساده از بخش های مختلفی مانند بدنه ثابت یا خط کش، ورنیه یا بدنه متحرک که مدرج به مقیاس سنجش میلی متر و در برخی مدل ها اینج است علاوه بر آن فک ثابت، فک متحرک که هر دو فک اصلی و برای سنجش اندازه خارجی اجسام است، فک های بالایی که معمولا برای سنجش ابعاد داخلی استفاده می شوند، تیغه عمق سنج که برای اندازه گیری عمق و داخل سوراخ و شیار ها استفاده می شوند و پیچ نگه دارند اندازه که به منظور ثابت نگه داشتن فک متحرک است تا اندازه گیری با دقت بالایی انجام شود.

 

     وقتی بدنه متحرک را که بصورت کشویی روی بدنه اصلی است حرکت می دهیم هم زمان فک اصلی و بالایی و تیغه عمق سنج به یک اندازه تغییر می کنند. معمولا از فک اصلی کولیس برای اندازه گیری ابعاد بیرونی یا ضخامت اجسام استفاده می شود از فک های بالا برای اندازه گیری دهانه داخلی، حفره ها، قطر داخلی لوله ها و عرض شیار ها و ... استفاده می شود. از تیغه یا میله عمق سنج کولیس نیز جهت اندازه گیری عمق حفره و شیار و سوراخ ها استفاده می شود. بعد از اندازه گیری برای جلوگیری از باز شدن و تغییر اندازه کولیس و در نتیجه خطا در اندازه گیری از پیچ نگه دارنده اندازه استفاده می شود که مقدار را به طور ثابت نگه می دارد و عمل خواندن آغاز می شود.

     نوع خواندن اندازه نیز دقیقا به دقت کولیس شما بستگی دارد. در کولیس های ساده یا ورنیه به دقت خط کش مدرج و تعداد تقسیمات ورنیه روی بدنه متحرک آن دارد. در نوع میلی متری آن خط کش مدرج 1 میلی متر و تعداد تقسیمات بر روی بدنه متحرک 10، 20 و 50 قسمت می باشد که به ترتیب 0.1، 0.05 و 0.02 میلی متر خواهد بود. متداول ترین نوع کولیس ها ساده با دقت 0.02 هستند که در ادامه نحوه خواندن آن را توضیح خواهیم داد. البته در برخی موارد و برند های بسیار معتبر کولیس مانند میتوتویو کولیس های ساده با دقت 0.01 هم تولید شده اند که قیمت بالایی دارند و معمولا برای این دقت از کولیس های دیجیتال یا در مواردی ساعتی استفاده می شود.

     در تصویر زیر یک کولیس ساده یا ورنیه با دقت دو صدم میلی متر ( 0.02 ) مشاهده می کنید که بدنه متحرک آن به 50 قسمت مساوی ( ده قسمت پنج خطی ) تقسیم شده است. برای اندازه گیری یک سکه 500 تومانی ابتدا دهانه کولیس را باز می کنیم سپس دو فک اصلی را به آرامی به دو طرف سکه فشار می دهیم با پیچ نگه دارنده کمی آنرا سفت می کنیم که اندازه تغییر نکند. ابتدا با دقت عددی که روی خط کش اصلی است را با عدد صفر روی خط کش متحرک است را می خوانیم. در تصویر زیر عدد صفر کمی بعد از 29 میلی متر قرار دارد سپس با دقت خط های روی بدنه متحرک را که دقیقا مقابل یکی از خط های میلی متر خط کش ثابت قرار دارد را پیدا کنید که در تصویر زیر عدد ۳ را نشان می دهد که دقیقا با یکی از خط های روی خط کش ثابت منطبق شده است. که نتیجه کلی را 29 میلی متر و سه دهم میلی متر نشان می دهد. حال اگر خط قبل تر از 3 با خط بالا منطبق بود نتیجه نهایی معادل 29 ممیز 28 صدم می شد. اگر دو خط بعد از 3 با خط روی خط کش منطبق می شد عدد نهایی 29 ممیز 34 صدم میلی متر می شد. پس هر خط کوچک روی بدنه متحرک با خط روی خط کش ثابت منطبق یا هم راستا شود دو صدم تغییر در نتیجه نهایی را ایجاد می کند.

     در تصویر بالا اندازه بیرونی یک سکه رایج را با کولیس ساده دو صدم اندازه گیری کردیم و در تصویر بعدی قطر داخلی یک سنگ مینی فرز را اندازه گیری می کنیم. ابتدا به آرامی دو لبه فک بالا را به دو طرف سوراخ داخلی سنگ مینی فرز می رسانیم با پیچ نگه دارنده کمی آنرا سفت می کنیم که اندازه ثابت بماند. همانند مثال بالا ابتدا میلی متر مندرج در خط کش ثابت که کمی مانده به عدد صفر روی خط کش متحرک هست را می خوانیم که در تصویر پایین 22 میلی متر را نشان می دهد. سپس بدنبال خط هم راستا یا منطبق روی هر دو خط کش می گردیم در تصویر زیر نوزدهمین خط دوصدمی یا سی و هشت صدم بر هر رو خط کش منطبق است.

     در ساده ترین حالت ابتدا میلی متر را از خط کش ثابت با توجه به عدد صفر روی خط کش متحرک بخوانید و اگر کمی بیشتر بود با هر خطی که در ادامه بر هر رو خط کش منطبق می شود اعشار آنرا بخوانید. در کولیس های 0.1 و 0.05 نیز روش کار همینگونه است فقط تقسیمات روی خط کش متحرک بجای 50 خط 10 یا 20 خط مساوی است.