جلسه چهاردهم-انواع آچار و کاربرد آنها

آچار تخت یک سر و دو سر	برای باز و بسته کردن پیچ و مهره های سر چهار گوش یا شش گوش
آچار رینگی	در محل های تنگ با حرکت شعاعی کوچک
آچار بوکس	سری کامل جعبه بکس ها امکانات وسیعی در مورد باز و بسته کردن پیچ و مهره ها در اختیار می گذارند قسمت سر و ته این آچار ها قابل تعویض بوده ودارای دسته های متنوع جغجغه ای هندلی تاشو ثابت می باشند
آچار فرانسه	دهانه این آچار ها قابل تنظیم بوده و برای باز و بسته کردن پیچ و مهره های چهارگوش و شش گوش با اندازه های مختلف به کار می رود
آچار چپقی	به دلیل سطح تماس زیاد در مواقعی که بستن و باز کردن مکرر مورد نظر باشد بکار میرود.فرم سوراخ آنها ممکن است چها گوش یا شش گوش باشند
آچار آلن	برای باز و بسته کردن پیچ های آلن
آچار گلویی	برای باز و بسته کردن مهره های چاکدار
پیچ گوشتی تخت	برای باز و بسته کردن پیچ های چاکدار
پیچ گوشتی چهارسو	برا باز و بسته کردن پیج هایی که دارای چاک صلیبی می باشند.

جلسه سیزدهم-شابرزنی

شابر زدن: اگر سطوح قطعاتی که قبلا روی آنها عملیاتی مانند سوهان کاری ، صفحه تراشی، فرزکاری انجام شده باشد زیر میکروسکوپ نگاه کنیم در سطح آنها برجستگی هایی مشاهده می شود که این ناهمواری ها برای قطعاتی که بایستی روی هم بلغزند ایجاد مقاوت زیاد و فرسودگی سریع می نمایند. برای افزایش کیفیت سطوح و ازدیاد سطح تماس ، آب بندی کردن و هدایت دقیق راهنما ها در ماشین های افزار سطح آنها را شابر می زنند.

شابر ها را از فولاد ابزار سازی پر کربن و یا فولاد ابزار آلیاژی (کرم دار) ساخته و قسمت سر آنها را که لبه برنده شابر را تشکیل می دهد با روش آب کاری سخت می کنند.

برای اینکه بتوان به وسیله شابر براده های ظریفی را از سطح کار جدا کرد، لازم است که زاویه گوه در حدود 90 درجه بوده و حتما دارای زاویه براده منفی باشند.برای این منظور شابرها را به نحوی در دست گرفته و روی کار هدایت می کنند که زاویه آزادی در حدود 30 تا 40 درجه را تشکیل دهند.

شابر ها را از نظر فرم و نوع کاربردشان به فرم های مختلف می سازند.

شابر تخت: از این شابر برای شابرکاری در روی سطوح مستوی استفاده می شود.برای کنترل بهتر در روی سطح کار لبه برنده این شابرها را به فرم منحنی سنگ می زنند.

شابر سه گوش: برای شابر زدن سطوح گرد مقعر از شابر سه گوش استفاده می شود. زاویه گوه در این شابر ها حدود 60 درجه بوده و بایستی آنها را به نحوی در روی کار هدایت کرد که زاویه براده منفی ایجاد گردد.

شابر قاشقی: برای شابر زدن سطوح منحنی و شیار های روغن در پوسته یاتاقانها ، از شابر قاشقی استفاده می شود. اگرچه زاویه گوه را در این شابر ها در حدود 70 درجه انتخاب می کنند ولی بایستی آنها را نیز به نحوی روی کار هدایت کرد که زاویه براده منفی ایجاد گردد.

جلسه دوازدهم-برقوکاری

برقو کاری: سوراخ هایی که بوسیله مته های مارپیچ ایجاد می شوند دارای سطوح داخلی ناصاف بوده واز اندازه دقیقی برخوردار نیستند.برای اینکه اندازه سوراخ ها کاملا دقیق و سطوح داخلی کاملا صاف و پرداخت باشند آنها را ابتدا به وسیله مته خزینه مارپیچ که دارای بیش از دو لبه برنده (معمولا سه لبه) می باشند، خزینه کاری و سپس آن را برقو میزنند.

برقوها را از جنس فولاد ابزار سازی و یا فولاد تندبر می سازند.برقو هایی نیز یافت می شوند که لبه برنده آنها از فلزات سخت و الماسه تهیه می شوند. برقو نیز مانند مته دارای دو قسمت اصلی لبه های برنده و دنباله  می باشند.

در برقو ها برای اینکه براده های ظریفی از سطح کار (سوراخ) جدا شوند زاویه براده را معمولا کم و یا برابر صفر در نظر میگیرند. در بعضی از موارد برای پرداخت تر شدن سطوح کار زاویه براده را منفی در نظر می گیرند. قسمتی از روی لبه های برنده را که فاز هدایت برقو نامیده می شود به صورت استوانه ای باقی گذاشته و پشت آنرا برای تامین زاویه آزاد به اندازه 3 تا 5 درجه سنگ می زنند.

تعداد لبه های برنده را در برقو ها زیاد انتخاب می کنند تا هر کدام براده های کوچکی از کار جدا کرده و باعث افزایش مرغوبیت سطح سوراخ شوند تعداد لبه های برنده برقوها را بر حسب قطر آنها از 6 تا 14 دندانه انتخاب می کنند.

تعداد لبه ها را معمولا زوج انتخاب کرده تا همیشه دو دندانه در مقابل یکدیگر باشند. فاصله تقسیمات (زاویه مرکزی) لبه های برنده برقو را یکنواخت و مساوی نمی گیرند. عدم مساوی بودن فاصله لبه های برقو از یکدیگر باعث می شود که برقو آرامتر براده برداری کرده و سطح سوراخ نیز بره بره نشود.

برقو های دستی: دنباله آنها استوانه بوده و در انتها بصورت چهار گوش می باشد. برای هدایت و تامین حرکت دورانی از دسته برقو (دسته قلاویز)استفاده می شود.

برای برقو کاری سوراخ هایی که جای خار(شیار)داشته باشد و یا به نحوی دارای بریدگی باشند از برقو های مارپیچ استفاده می شود.

برقو های متغیر: قطر برقو های متغیر را می توان تا حدودی که معمولا روی آنها نوشته شده است تغییر داد. این برقو ها را در دو نوع شکمی (با دامنه تغییرات کم)و چاقویی(با دامنه تغییرات زیاد) می سازند.

سرعت برش را در برقو کاری حدود  سرعت برش در سوراخ کاری در نظر گرفته ولی مقدار پیشروی را می توان زیادتر انتخاب کرد.مقدار آنها به جنس کار ، جنس ابزار و قطر برقو بستگی دارد. استفاده از مایع خنک کننده علاوه بر جلوگیری از گرم شدن ابزار باعث کم شدن اصطکاک و صافی سطح سوراخ خواهد شد.

روش برقوکاری: برای برقو کاری ابتدا یک سوراخ با قطری کوچکتر از قطر برقو در قطعه کار ایجاد کرده و سپس به برقو کاری پرداخته مقدار اختلاف اندازه اسمی را بر حسب قطر برقو انتخاب کرده و در جدول زیر مشاهده می کنید.

مقدار اختلاف اندازه سوراخ با قطر برقو بر حسب میلیمتر
قطر برقو	تا 5	6 تا 20	21 تا 50
مقداراختلاف اندازه	1/0 تا 2/0	2/0 تا 3/0	3/0 تا 5/0
در برقوکاری فلزات سبک اختلاف اندازه را تا 5/1 برابر مقادیر فوق منظور می کنند

ترتیب عملیات در برقوکاری:

سوراخ کاری           خزینه کاری      پیش برقو        برقو کاری نهایی

نکاتی که در برقو کاری بایستی رعایت کرد:

1-داخل سوراخ های ریخته گری شده را هرگز برقو نزنید.

2-جهت گردش برقو معمولا موافق عقربه های ساعت بوده و هرگز نباید آنها را در جهت خلاف جهت برش گرداند.

3-برقو هایی که در کار قلاب می کنند را نبایستی در خلاف جهت برش برگردانیم، زیرا لبه های برنده می شکنند.

جلسه یازدهم-خزینه کاری

خزینه کاری:

منظور از خزینه کاری پلیسه گیری از لبه سوراخ ها ، صاف کردن وجاسازی تکیه گاه سر پیچ ها و میخ پرچ ها ، پخ زدن سر سوراخ های مهره ها برای تسهیل در جا انداختن قلاویز ها و بزرگ کردن قطر سوراخ ها می باشد .برای جلوگیری از بره بره شدن سطح خزینه کاری ،زاویه براده مته خزینه را صفر در نظر می گیرند. جنس مته خزینه ها از فولاد ابزار کربن دار و یا فولاد تندبر بوده و آنها را بر حسب نوع ومورد استفاده شان به فرم های گوناگون می سازند.

 

مته خزینه مخروطی :

از این نوع مته خزینه برای پلیسه گیری و پخ زدن و جاسازی سرپیچ ها و میخ پرچ ها استفاده می شود.زاویه راس این نوع مته خزینه ها استاندارد شده اند و مقدار آن برای کار های پلیسه گیری برابر 60 درجه سر میخ پرج های سر خزینه 75 و 90 درجه خزینه سر پیچ ها 90 درجه برای میخ پرچ های سر خزینه ای مورد استفاده در ورق کاری 120 درجه می باشد.

مته خزینه ها دارای فرم های گوناگونی می باشند :

1-   مته خزینه زبانه دار

2-   مته خزینه مخروطی

3-   مته خزینه مارپیچ

4-   مته خزینه تخت

از مته خزینه تخت برای مسطح کردن تکیه گاه پیچ ها ، مهره ها،واشر ها و قطعات دیگری که روی سوراخ بایستی به طور کاملا دقیق و صاف قرار گیرد از مته خزینه  های تخت استفاده می شود.

جلسه دهم-قلاویزکاری

قلاویز کاری : دنده کردن مهره به کمک دست یا ماشین معمولا از قلاویز استفاده می شود و این عمل را قلاویز کاری گویند.زاویه براده را در قلاویز های معمولی  ، برای قلاویز کاری فولاد با استحکام متوسط در نظر گرفته اند ، لذا بایستی توجه داشت که از آنها میتوان برای قلاویز کاری تمام فلزات استفاده کرد مخصوصا آنهایی که دارای جنس نرم و براده طویل می باشند.

زاویه براده  ای که معمولا برای فلزات مختلف روی قلاویز ها ایجاد  می کنند در جدول زیر

آمده است.

مقدار زاویه براده در قلاویز کاری
جنس کار	زاویه براده
برنج برنز چدن سخت فولاد با استحکام زیاد	0 تا 5 درجه
فولاد تا استحکام 700 و چدن	5 تا 10 درجه
فلزات سبک براده بلند	20 تا 30 درجه

 قلاویز کاری در سه مرحله انجام می گیرد در مرحله اول از قلاویز پیش رو استفاده می شود که زاویه شیب سر آن 4 درجه ، در مرحله دوم از قلاویز میان رو که زاویه سر آن 10 درجه و در نهایت از قلاویز پس رو که زاویه سر آن 20 درجه انتخاب می کنند.

ترتیب استفاده از قلاویز ها به این صورت است که ابتدا با قلاویز پیش رو براده برداری را شروع می کنیم این قلاویز حدود 55 درصد از حجم براده برداری را انجام میدهد پس از آن از قلاویز میان رو استفاده می شود که این قلاویز فرم دنده ها را کامل تر کرده و وظیفه براده برداری 25 درصد دیگر را به عهده دارد بالاخره با استفاده از قلاویز پس رو 20 درصد بقیه براده برداری را انجام داده و دندانه ها را کامل و پرداخت می کنند.

از فرمول زیر می توان جهت محاسبه قطر سوراخ جهت قلاویز کاری استفاده نمود

در سیستم ISO                                                                            D = D-P

در سیستم DIN برای قلاویز کوچکتر از  M6                                      D = D-P

در سیستم DIN برای قلاویز بزرکتر از  M6                                        D = D-1/1P

نکته مهم : برای خارج کردن قلاویز شکسته در صورت امکان از افزار مخصوص که به همین علت ساخته شده استفاده کنید. در صورت عدم دسترسی به وسیله فوق الذکر می توان ابتدا به کمک مشعل جوشکاری آب قلاویز شکسته را گرفته و سپس با سوراخ کردن آن و استفاده از چپ گرد آن را خارج کرد.